انواع شاخص

در این مطلب به معرفی انواع شاخص‌ها پرداختیم و سعی کردیم طبقه‌بندی جامعی از انواع شاخص‌ها ارائه و آن‌ها را به‌صورت کاملاً عملیاتی شرح دهیم. تا با نگاه جامعی که از انواع شاخص‌ها به‌دست آورده‌ایم بتوانیم بر اساس عملکردی که قرار است موردسنجش قرار بگیرد شاخص مناسب را انتخاب کنیم.

7 طبقه بندی مهم از شاخص های ارزیابی عملکرد

اگر در حال طراحی یک نظام ارزیابی عملکرد برای سازمان خود باشید و یا اینکه تجربه پیاده سازی نظام مدیریت عملکرد را در سازمان داشته باشید حتماً می‌دانید که یکی از مباحث مهم در طراحی نظام مدیریت عملکرد، طراحی شاخص های ارزیابی عملکرد است.

گام اول در طراحی شاخص، شناخت طبقه بندی‌های مختلف شاخص های ارزیابی عملکرد است. یعنی فارغ از اینکه برای هر شغل چه شاخصی را در نظر می‌گیرید؛ شما باید تصمیم بگیرید که از چه رویکردی برای طبقه بندی شاخص های ارزیابی عملکرد استفاده کنید.

با نگاهی به شاخص‌های ارزیابی عملکرد درمی‌یابیم که رویکردهای مختلفی در طبقه‌بندی آن‌ها به‌کار برده شده است. گاهی آن‌ها را با استفاده از رویکردهای سیستمی به شاخص‌های ورودی، فرایندی و خروجی تقسیم کرده‌اند و گاهی با استفاده از رویکرد مدیریت پروژه به شاخص‌های پیشرو و یا تأخیری تقسیم‌بندی کرده‌اند.

شاید اکنون‌که در حال مطالعه این مطلب هستید با خودتان فکر کنید که شناخت و یا انتخاب رویکرد مناسب در طبقه بندی شاخص های ارزیابی عملکرد چه اهمیتی دارد؟ حتماً می‌دانید که هر شاخصی در قالب یک شناسنامه معین، خود را معرفی می‌کند. در تدوین شناسنامه شاخص‌ها ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که شاخص طراحی شده از چه نوعی است. درواقع نوع شناسی شاخص‌های ارزیابی عملکرد مبنایی برای تحلیل آن نیز فراهم می‌کند.

اجازه دهید برای درک این موضوع برای شما مثالی بزنیم. فرض کنید شما یک شاخص را از نوع ورودی انتخاب یا طراحی کرده باشید پس اگر شاخص از نوع ورودی باشد و داده‌های اطلاعاتی اختلال عملکردی در این بخش را نشان دهند. درنتیجه شما متوجه می‌شوید که مسئله از ورودی است و راه‌حل بهبود می‌تواند با توجه به منبع ورودی و رفع مشکلات احتمالی بهبود یابد!

در این مقاله سعی داریم شما را با تمامی طبقه‌بندی رایج در شاخص های ارزیابی عملکرد آشنا کنیم.

شاخص های ارزیابی عملکرد

کارکنان سازمان، همیشه به دنبال آگاهی از نتایج عملکردشان هستند و به پایش تغییرات عملکردی خود علاقه دارند. بنابراین لازم است در فواصل زمانی مناسب شاخص های ارزیابی عملکرد برای کارکنان طراحی شود تا تغییرات عملکردی آن‌ها بر اساس شاخص‌ها محاسبه شود.

شاخص‌های ارزیابی عملکرد، ابزاری کارآمد هستند که از طریق آن‌ها می‌توان انواع شاخص از دست یافتن به اهداف از پیش تعیین‌شده در برنامه‌ها آگاهی یافت. نظام‌های ارزیابی عملکرد بدون شاخص، مبتنی بر معیارهای ذهنی و برداشت شخصی ارزیاب است. این موضوع از یک طرف منجر به برخورد سلیقه‌ای در سیستم ارزیابی‌شده و از طرف دیگر ممکن است معیارهایی ملاک ارزیابی قرار گیرند که قابل‌اندازه‌گیری نیستند. در حالی که تعریف و طراحی شاخص‌ها به‌قدرت اندازه‌گیری، هدایت و کنترل ما می‌افزایند.

برای درک اهمیت شاخص ‌های ارزیابی عملکرد جمله معروف پیتر دراکر را به خاطر آورید « چیزی که نمی‌توانید اندازه بگیرید، نمی‌توانید مدیریت کنید».

طراحی و انتخاب شاخص های ارزیابی عملکرد، یکی از فازهای اساسی در طراحی نظام مدیریت عملکرد و هم‌چنین یکی از مشکلات سازمان‌ها برای اندازه‌گیری میزان عملکرد است. ازآنجایی‌که شاخص‌های تعیین‌شده مسیر رفتارها و فعالیت‌ها را در سازمان معین می‌سازند در صورتی که این شاخص‌ها مناسب و متناسب با نیاز و موفقیت سازمان برگزیده نشده باشند، نه تنها شکست نظام مدیریت عملکرد حتمی خواهد بود بلکه میزان موفقیت سازمان نیز دستخوش تغییر می‌شود.

اهمیت بررسی انواع شاخص های ارزیابی عملکرد

شاخص‌ها انواع مختلفی دارند و در طبقه‌بندی گوناگونی قرار می‌گیرند. بسته به منطقی که ما مبنای طبقه‌بندی قرار می‌دهیم، انواع مختلفی از شاخص‌ها پیش روی ما قرار می‌گیرند. هرکدام از شاخص‌ها وضعیت عملکرد را از جنبه خاصی نشان می‌دهد، بنابراین لازم است مدیران در تحلیل عملکرد به کارکرد هر یک از شاخص‌ها توجه کافی داشته باشند.

شناخت انواع شاخص های ارزیابی عملکرد ما را از نگاه تک‌بعدی خارج ساخته و این امکان را میسر می‌سازد که بر اساس عاملی که قرار است مورد ارزیابی قرار گیرد، شاخص مناسب را انتخاب کنیم. به‌عنوان‌مثال در گذشته تنها عاملی که برای ارزیابی عملکرد سازمان‌ها موردتوجه قرار می‌گرفت عوامل مالی انواع شاخص بود. اما امروزه بر اساس کارت امتیازی متوازن علاوه بر دیدگاه مالی، وجوه دیگری چون مشتری، فرآیندهای داخلی، رشد و یادگیری، محیط و رضایت کارکنان نیز موردتوجه قرارگرفته است.

انواع شاخص های ارزیابی عملکرد

در این بخش به تقسیم‌بندی گوناگونی که برای شاخص های ارزیابی عملکرد وجود دارد اشاره می‌شود. همیشه برای طبقه‌بندی، یک معیار وجود دارد. بنابراین با تغییر معیار طبقه‌بندی انواع مختلفی از شاخص ‌های ارزیابی عملکرد تعریف می‌شوند.

یک معیار، عینی یا مفهومی بودن روش سنجش عوامل است که بر اساس آن دو شاخص مستقیم و غیرمستقیم تعریف می‌شود. معیار دیگری که به‌شدت موردتوجه مدیران قرار دارد و بسیار رایج است معیار بهره‌وری است که شاخص‌ها را به دو دسته کارایی و اثربخشی تقسیم می‌کند. شاخص‌های کمی، کیفی؛ پیشرو، تأخیری و… نیز انواع دیگری از شاخص‌ها هستند که در ادامه به شرح هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

1- شاخص های مستقیم و غیرمستقیم

اجازه دهید برای تعریف این شاخص‌ها از یک مثال استفاده کنیم.

تصور کنید می‌خواهیم از تعداد افرادی که در منطقه X زندگی می‌کنند آگاه شویم. شاخص مستقیم تعداد افراد ساکن در آن منطقه است که با ابزار سرشماری قابل‌اندازه‌گیری است؛ اما اگر بخواهیم همین اطلاعات را در یک منطقه صعب‌العبور که توسط عشایر، آباد شده به‌دست بیاوریم می‌توانیم به‌جای شمارش افراد از یک روش دیگر استفاده کنیم و با پرواز بر روی منطقه تعداد آتش‌های افروخته‌شده در آن منطقه را به‌عنوان شاخص در نظر بگیریم و بر مبنای اطلاعات قبلی بگوییم به‌طور متوسط چند نفر از اعضای خانواده در کنار آتش اردو زده‌اند و تعداد جمعیت را تعیین کنیم. شمارش آتش‌های برپاشده به‌جای شمارش افراد همان شاخص غیرمستقیم است.

این نوع تقسیم‌بندی شاخص‌ها در اندازه‌گیری سنجش رضایت مشتری کاربرد وسیعی دارد. جایی که به‌طور مستقیم نظرات مشتریان را جویا می‌شویم از شاخص‌های مستقیم و جایی که عواملی را که هم‌بستگی قوی با رضایت مشتریان دارند بررسی می‌کنیم از شاخص‌های غیرمستقیم استفاده می‌کنیم. درنتیجه شاخص ‌های ارزیابی عملکرد مستقیم خود عامل را به‌طور مستقیم و عینی موردسنجش قرار می‌دهند و شاخص ‌های ارزیابی عملکرد غیرمستقیم مواردی که هم‌بستگی قوی با عامل موردنظر دارد را اندازه‌گیری می‌کنند.

2- شاخص های کارایی و اثربخشی

تقسیم‌بندی دیگر، طبقه‌بندی بر اساس معیار بهره‌وری است. مهم‌ترین هدف هر سازمان بهره‌وری است که از دو بعد کارایی به معنای سنجش نحوه استفاده یا بهره‌برداری از منابع و اثربخشی به معنای سنجش میزان دستیابی یا تحقق اهداف است. برخی بهره‌وری را همان «انجام درست کارهای درست» می‌دانند. انجام درست کارها معادل کارایی و انجام کارهای درست معادل اثربخشی است. با اندازه‌گیری این دو شاخص مشخص می‌شود سازمان یا فرد در چه سطح از بهره‌وری قرار دارد.

در طراحی شاخص برای یک فروشگاه اینترنتی تعداد بازدید صفحه سایت یا مدت‌زمان بازدید شاخص کارایی و تعداد اقلام سفارش به‌عنوان شاخص اثربخشی در نظر گرفته می‌شود

3- شاخص های کمی و کیفی

فرض کنید می‌خواهیم عملکرد مجلات علمی- پژوهشی را موردبررسی قرار دهیم:

تعداد مقالات منتشرشده در هر شماره از مجله به‌عنوان شاخص کمی و نوع مقالات منتشرشده (مروری، پژوهشی و…) در هر شماره از مجله به عنوان شاخص کیفی در نظر گرفته می‌شود.

نکته‌ای که در این طبقه‌بندی قابل تأمل است این است که برخلاف مفهوم کیفی بودن در ادبیات رایج مدیریت که معادل غیر عددی یا غیرقابل‌شمارش بودن است در بحث شاخص های ارزیابی عملکرد، شاخص‌های کیفی هم مانند شاخص‌های کمی به‌صورت عددی قابل‌سنجش است.

4- شاخص های طولی و شاخص های مقطعی

برخلاف شاخص‌های مقطعی که در یک مقطعی از زمان موردسنجش قرار می‌گیرند شاخص های طولی شاخص‌هایی هستند که مقدار آن‌ها با مقادیر قبلی و بعدی در طول زمان قابل‌مقایسه است. شاخص‌های بورس، نرخ طلا ازجمله شاخص‌های طولی هستند که با آمار روز، ماه و سال گذشته خود قابل‌مقایسه هستند.

5- شاخص های پیشرو و تأخیری

شاخص های تأخیری با نگاه گذشته گرا خروجی سیستم را اندازه‌گیری می‌کنند؛ درحالی‌که شاخص های پیشرو با نگاه آینده محور ورودی سیستم را مورد پایش قرار می‌دهند و تغییر در داده‌ها، فرایندها و سایر پدیده‌ها را قبل از وقوع آن‌ها پیش‌بینی می‌کنند.

به عبارت دیگر، یک شاخص پیشرو به دنبال نتایج و رویدادهای آینده است. درحالی‌که یک شاخص تأخیری بررسی می‌کند که آیا نتیجه موردنظر حاصل‌شده است. برای درک بهتر این مفهوم، تصور کنید کسب‌وکار یا سازمان شما یک ماشین (خودرو) است. شاخص‌های پیشرو، از طریق شیشه جلو، به جاده پیش رو نگاه می‌کنند. شاخص‌های تأخیری، از شیشه عقب به جاده‌ای که قبلاً طی کرده‌اید، نگاه می‌کنند.

برای تمایز این دو شاخص از یکدیگر این الگو را در نظر بگیرید که هرگاه اندازه گیری شاخص آسان اما بهبود و تغییر آن‌ سخت باشد، شاخص تاخیری و هرگاه اندازه گیری شاخص سخت اما بهبود و تغییر آن‌ آسان باشد؛ شاخص پیشرو است.

نکته دیگری که درزمینه شاخص پیشرو و تأخیری باید اشاره شود این است که، تغییر شاخص‌های تأخیری زمان زیادی می‌برد. بنابراین هیچ دلیلی برای اندازه‌گیری آنها به‌صورت روزانه یا حتی هفتگی وجود ندارد. می‌توان آن‌ها را بسته به معیار اندازه‌گیری در دفعات کمتر مثلاً ماهانه یا سه‌ماهه بررسی کرد. درحالی‌که، شاخص‌های پیشرو با سرعت بیشتری تغییر می‌کنند و باید اغلب بررسی شوند. بنابراین آن‌ها را به داشبورد خود اضافه کنید تا بتوانید به‌صورت روزانه یا هفتگی آن‌ها را ردیابی کنید.

مثال برای شاخص های ارزیابی عملکرد پیشرو و تاخیری (lead and lag indicators)

میزان کاهش وزن یک شاخص تأخیری است که می‌توان برای آن دو شاخص پیشروی میزان کالری مصرفی و میزان کالری سوزانده شده تعریف کرد. میزان کاهش وزن به‌راحتی و با ابزار ترازو قابل‌اندازه‌گیری است اما تشخیص میزان کالری مصرفی و میزان کالری سوزانده شده دشوار به نظر می‌رسد چراکه به‌طورمعمول ما از کالری تمام موادی که مصرف می‌کنیم آگاهی نداریم. به‌بیان‌دیگر ماهیت شاخص‌های پیشرو ” فعالیت” است و به همین خاطر هست که می گوییم اندازه‌گیری آن‌ها دشوار است.

شاخص مالی درآمد، یک شاخص تأخیری است. یعنی آنچه را درگذشته رخ‌داده است، می‌سنجد. درآمد سال گذشته یک شاخص تاخیری است که درآمد سال آتی را پیش‌بینی نمی‌کند (علی‌رغم این موضوع، در بسیاری موارد مورداستفاده قرار می‌گیرد!) اما شاخص دیگری مانند رضایت مشتری به درآمد آینده اشاره دارد. زیرا هم احتمال خرید مشتریان راضی بیشتر است. هم مشتریان راضی می‌توانند شرکت شما را به سایرین معرفی کنند. بنابراین، رضایت مشتری یک شاخص پیشرو است.

6- شاخص های نتیجه ای، عملکردی و رفتاری

از این شاخص‌ها به‌عنوان چارچوبی برای طراحی شاخص‌های مشاغل در نظام ارزیابی عملکرد می‌توان استفاده کرد. شاخص‌های کلیدی نتیجه ای یا به‌اختصار KRI، وضعیت عملکرد را در یک جنبه خاص نشان می‌دهد و به ما می‌گوید آیا در مسیر درست حرکت می‌کنیم یا خیر؟ اما شاخص‌های نتیجه‌ای به‌هیچ‌عنوان بیان نمی‌کند که برای کسب نتایج بهتر چه باید بکنیم. برای آنکه بدانیم برای دستیابی به نتایج چه باید کرد به شاخص‌های کلیدی عملکرد یا به‌اختصار KPI نیاز داریم. شاخص‌های کلیدی عملکرد شاخص‌هایی هستند که بر ابعادی که در موفقیت سازمان نقش دارند تمرکز می‌کنند. درواقع KPI فعالیت‌هایی است که برای تحقق خروجی‌ها انجام داده می‌شود. سومین شاخص در این چارچوب شاخص‌های رفتاری یا KCI /KBI هستند. حتماً موافقید در کسب نتیجه فقط عملکرد تخصصی دخیل نیست و رفتارها یا شایستگی‌های رفتاری (مانند حل مسئله، صبر و شکیبایی، خلاقیت و…) هم می‌توانند به‌طور چشمگیری در تحقق هدف اثر داشته باشند.

هر یک از این شاخص‌ها به تفکیک شرح داده می‌شوند.

شاخص های کلیدی نتیجه ای (KRI)

نتیجه عملکرد را در یک جنبه خاص اندازه‌گیری می‌کند. مثلاً سرعت تحویل سفارش

شاخص های کلیدی عملکرد (KPI)

این شاخص‌ها مشخص می‌سازد چه‌کارهایی باید انجام گیرد تا به‌طور چشمگیری احتمال دستیابی به نتیجه افزایش یابد؟ به‌عبارت‌دیگر این شاخص‌ها در پاسخ به این پرسش که اقدامات کلیدی تحقق اهداف چیست؟ طراحی می‌شوند. برای اندازه‌گیری عملکرد لازم است عوامل کلیدی موفقیت برای تحقق اهداف شناسایی شود. چراکه شاخص‌های عملکردی پشتیبان اهداف شرکت هستند.

شاخص های کلیدی رفتاری (KCI/KBI)

این شاخص‌ها به رفتار قابل‌مشاهده که نشانگر وجود شایستگی خاصی در فرد است، اشاره دارد. این شاخص‌ها همانند شاخص‌های عملکردی و نتیجه‌ای برای هر شغل متفاوت است. چراکه به توصیف شایستگی رفتاری برای انجام یک کار خاص اشاره دارد و مشاغل مختلف شایستگی‌های رفتاری مختلفی را می‌طلبند. بنابراین یکسان انگاشتن آن‌ها برای تمام کارکنان اشتباه رایجی است که متأسفانه در بیشتر سازمان‌ها مشاهده می‌شود. به عنوان مثال شایستگی رفتاری صبر و شکیبایی شاخصی است که می‌توان برای کارشناس ارتباط با مشتریان در نظر گرفت.

7- شاخص های ورودی، خروجی، پیامد و اثر نهایی

این شاخص‌ها معمولاً در ارزیابی پروژه‌ها به‌کار گرفته می‌شوند. که به تعاریف هر یک از آن‌ها در ادامه می‌پردازیم:

شاخص های ورودی

منابعی که در یک پروژه استفاده می‌کنیم اعم از منابع فیزیکی، مالی، انسانی و….

شاخص های خروجی

نتایج بلادرنگ (بلا واسطه) اقدامات پروژه را تعیین می‌کنند.

شاخص های پیامدی

تغییراتی که برای گروه هدف ایجاد می‌شود، را نشان می‌دهند.

شاخص های اثر نهایی

تغییراتی که در سطح جامعه ایجاد می‌شود و میزان دستیابی به اهداف استراتژیک را مشخص می‌سازند.

مثال برای شاخص‌های ورودی، خروجی، پیامد و اثر نهایی. برای مشخص ساختن تفاوت میان این شاخص ها از یک مثال پزشکی استفاده کنیم.

پروژه واکسیناسیون افراد یک منطقه در نظر بگیرید. تعداد افراد واجد شرایط واکسیناسیون، شاخص ورودی و میزان پوشش برنامه واکسیناسیون شاخص خروجی برای این پروژه است. در تغییر شاخص‌های پیامدی اشاره کردیم که پیامدها تغییراتی هستند که برای گروه هدف ایجاد می‌شوند پس میزان ایمنی ناشی از واکسیناسیون را می‌توان به‌عنوان شاخص پیامدی در نظر گرفت و در آخر کاهش مرگ‌ومیر ناشی از بیماریهای قابل‌پیشگیری با واکسن شاخص اثر نهایی این پروژه است.

در این مطلب به معرفی انواع شاخص‌ها پرداختیم و سعی کردیم طبقه‌بندی جامعی از انواع شاخص‌ها ارائه و آن‌ها را به‌صورت کاملاً عملیاتی شرح دهیم. تا با نگاه جامعی که از انواع شاخص‌ها به‌دست آورده‌ایم بتوانیم بر اساس عملکردی که قرار است موردسنجش قرار بگیرد شاخص مناسب را انتخاب کنیم.

شاخص بورس چیست و انواع آن کدامند؟

ساعد نیوز: شاخص بورس نیز عددی است که بیانگر وضعیت کلی بورس و انواع شاخص انواع شاخص روند رشد و یا افت این بازار می باشد. ما در بورس فقط یک شاخص نداریم بلکه چند شاخص مختلف داریم که هرکدام از آنها وضعیت بورس را از جنبه خاصی به ما نشان می دهد.

شاخص بورس چیست؟

شاخص بورس نیز عددی است که بیانگر وضعیت کلی بورس و روند رشد و یا افت این بازار می باشد. ما در بورس فقط یک شاخص نداریم بلکه چند شاخص مختلف داریم که هرکدام از آنها وضعیت بورس را از جنبه خاصی به ما نشان می دهد و محاسبه هرکدام از این شاخص ها از طریق فرمول متفاوتی صورت می گیرد. پس برای تحلیل آن باید بدانید کارکرد آن شاخص چیست. این شاخص ها معیارهای مهمی هستند که با تحلیل کردن و بررسی آنها، می توان از وضعیت گذشته و حال بورس از جنبه های مختلف مطلع شد.

شاخص کل بورس

این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت می شود. شاخص کل در بین فعالین بازار و سرمایه گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص هاست. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس است،
به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است. برای درک ساده تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از سهام تمام شرکتهای بورسی هرکدام ۱ عدد سهم را خریداری کنید. در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سهام شما خواهد بود.
پس این شاخص هم تغییرات قیمت سهام و هم سودهای سالیانه ای را که شرکت ها به شما پرداخت می کنند، محاسبه می کند.
نام دیگر شاخص کل، شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) است. نکته ای که هنگام بررسی شاخص باید به آن توجه کنید این است که میزان تغییرات شاخص برای ما اهمیت دارد نه خود عدد شاخص. مثلا اگر شاخص کل بورس در طی ۱سال از عدد ۲۰۰۰۰ به ۳۰۰۰۰ برسد (۵۰% رشد کند) نشان دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی این یکسال برابر با ۵۰% بوده است.
طبق فرمول محاسبه شاخص کل، هرچه شرکت ها بزرگتر باشند (سرمایه بیشتری داشته باشند) تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت.

دو نکته قابل توجه در خصوص شاخص کل که باید مد نظر سرمایه گذاران باشد:

• نکته اول اینکه افزایش شاخص کل، لزوماً به معنای سودآوری سهام همه شرکت های حاضر در بورس نیست، همان طور که کاهش شاخص کل نیز لزوماً به معنای ضرردهی سهام همه شرکت ها در بورس نیست، زیرا همان گونه که گفته شد، شاخص کل، بیانگر میانگین بازدهی بورس است و چه بسا، در برخی موارد، علیرغم رشد قابل توجه شاخص کل بورس، برخی سهام با افت قیمت مواجه شده و سهامداران خود را با زیان مواجه سازند یا در شرایطی که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخی سرمایه گذاران که سهام ارزنده ای را در سبد سهام خود دارند، سود قابل قبولی به دست می آورند. بنابراین، سرمایه گذاران نباید صرفاً با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسی کامل در خصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه گذاری در بورس کنند و حتی در شرایط رشد مستمر شاخص کل نیز در انتخاب سهام، کاملاً دقت کنند.
• نکته دوم ارتباط بین شاخص کل و سبد سهام است. حتما به خاطر دارید که یکی از اصول بسیار مهم سرمایه گذاری در بورس، تشکیل سبد سهام متنوع است. هر اندازه سبد سهام یک سرمایه گذار، متنوع تر و به ترکیب سهام شرکت های موجود در بورس نزدیک تر باشد، بازدهی آن سرمایه گذار نیز به متوسط بازدهی کل بورس که توسط شاخص کل نشان داده می شود، نزدیک تر خواهد بود تا آنجا که اگر فردی بتواند ترکیب سهام موجود در سبد سهام خود را به طور کامل، منطبق بر ترکیب تمامی سهام حاضر در بورس کند، بازدهی وی نیز به طور کامل منطبق بر نوسانات شاخص کل بورس خواهد بود و مثلا با رشد 30 درصدی شاخص، وی نیـز حدودا ۳۰درصد سود به دست خواهد آورد.

شاخص کل هم وزن

برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکت های بورسی و نشان دهنده برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. به دلیل اینکه تاثیرگذاری شرکت ها با سرمایه بزرگتر بر روند شاخص کل بیشتر است، به طوری که در مواقعی شاهد آن هستیم که اکثر بازار سهام در وضعیت کاهشی قرار دارند، اما با افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل مثبت می شود.
در شاخص کل هم وزن شرکت های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص قیمت TEPIX

شاخص قیمت نیز یکی از اصلی ترین شاخص های بورس است. این شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است و برخلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکت ها در این شاخص لحاظ نمی شود. مثلا اگر شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می گیرد، در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت ها هم در محاسبه شاخص لحاظ می شود. در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت ها در تاثیر آن ها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.

شاخص قیمت هم وزن

در شاخص قیمت هم وزن، شرکت های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص قیمت سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت های کوچک، به اندازه انواع شاخص نوسان مثبت و منفی شرکت های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

پیش از آنکه درباره «شاخص سهام آزاد شناور» توضیح دهیم، لازم است مفهوم «سهام شناور آزاد» را مرور کنیم. سهام شناور آزاد(Free float) بخشی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق می شود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند و انتظار می رود در آینده ای نزدیک قابل معامله باشد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران، بررسی و سهامداران راهبردی را مشخص کرد. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند. به عنوان مثال سهام شناور آزاد شرکت های مخابرات ایران و فولاد مبارکه به ترتیب برابر با پنج درصد و ۲۴درصد است.با توجه به مفهوم «سهام شناور آزاد» می خواهیم درباره «شاخص سهام شناور آزاد» نیز توضیح دهیم. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل است، با این تفاوت که در وزن دهی شرکت های موجود در سبد شاخص، به جای استفاده از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکت ها استفاده می شود و هدف اصلی استفاده از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص ها، در واقع پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.

شاخص بازار اول و دوم

شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران به دو گروه عمده تقسیم می شوند. این گروه ها هر یک بازار سهام خاصی را تشکیل می دهند. معیار تفکیک شرکت های بورسی معمولا میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خرید و فروش می شود و … است. این تفکیک در بازار نمایانگر بازار شرکت های بزرگ و بازار شرکت های کوچک است. شرکتی هایی که از لحاظ معیارهای گفته شده در شرایط بهتری نسبت به دیگران قرار داشته باشند، در بازار اول و دیگر شرکت های بورسی در بازار دوم قرار می گیرند.
در این بین اگر شاخص کل برای بازار اول محاسبه شود، شاخص بازار اول و در صورتی که شاخص در بازار دوم محاسبه شاخص کل شرکت های عضو در این بازار بدست می آید. اگر شاخص کل بازار دوم سرعت افزایش بیشتری داشته باشد، نشان می دهد که رشد در بازار دوم به نسبت بازار اول بهتر است و بازده سرمایه گذاری در شرکت های کوچک، جذابیت بیشتری دارد.

شاخص ۵۰ شرکت فعال تر

بورس هر سه ماه یک بار فهرست شرکت های فعال تر را بر اساس میزان نقد شوندگی سهامشان منتشر می کند. نقد شوندگی به بیان ساده یعنی خرید و فروش آسانتر و سریعتر سهام. هر شرکتی که سهامش در بورس ساده تر و سریعتر خرید و فروش شود به اصطلاح نقد شوندگی بیشتری دارد. شاخص ۵۰ شرکت فعال تر تغییرات سطح عمومی قیمت سهام ۵۰ شرکتی را نشان می دهد که سهام آنها از سایر شرکت ها نقد شونده تر است.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

همانطور که از اسم شاخص ۳۰ شرکت بزرگ مشخص است این شاخص سطح عمومی قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ را نشان می دهد. ۳۰ شرکت بزرگی که ارزش بازار آنها در مقایسه با سایر شرکت ها بیشتر است. ارزش بازار یک شرکت از حاصل ضرب قیمت روز سهام شرکت در تعداد سهام آن شرکت بدست می آید.

شاخص صنعت

منظور از شرکت های صنعتی شرکت هایی هستند که در صنایع مختلف مانند خودروسازی، پتروشیمی، فلزات اساسی، مخابرات، ساختمان و … فعالیت می کنند. شاخص صنعت بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت های فعال در بخش صنعت است. عملکرد هرکدام از این صنایع تحت عنوان شاخص جداگانه ای مورد بررسی قرار می گیرد. مثلا خودرو، دارو، فلزات اساسی و محصولات شیمیایی.

شاخص واسطه گری های مالی

این شاخص عملکرد شرکت های واسطه گری مالی که فعالیت آنها در حوزه مالی است مثل هلدینگ ها، سرمایه گذاری ها و لیزینگ ها را نشان می دهد.

شاخص های دیگری نیز در بورس مورد محاسبه قرار می گیرند که شاید برای سرمایه گذاران عام بورس کاربرد زیادی نداشته باشند و می توانید آن ها را در مقاله انواع شاخص های بورس مطالعه کنیدو

در نهایت .

درست است که شاخص عملکرد و وضعیت بورس را نشان می دهد، اما مثبت یا منفی بودن شاخص لزوما به معنی مثبت یا منفی بودن کل بورس نیست. بلکه شاخص وضعیت کلی بورس را به ما نشان می دهد. در خیلی از مواقع ممکن است چند شرکت بزرگ که وزن زیادی (سرمایه و ارزش بازار زیادی) دارند، در حالی که وضعیت بسیاری از شرکتهای دیگر متفاوت است، با مثبت یا منفی شدنشان شاخص کل را مثبت یا منفی بکنند. در این مواقع شاخص هم وزن قیمت یا شاخص کل هم وزن می تواند به شکل بهتری وضعیت کلی بازار را به ما نشان دهد، چون در شاخص هم وزن، وزن تمامی شرکت های بورسی مساوی در نظر گرفته می شود و دیگر شرکت های بزرگ نمی توانند شاخص را به واسطه سرمایه زیادشان تحت تاثیر قرار دهند.

درک صحیح شاخص بیکاری و انواع آن

یکی از مهمترین اتفاقاتی که بازار فارکس را دچار نوسان قابل توجهی می‌کند اخباری است که از سمت کشورهای مخلتف از قبیل امریکا، بریتانیا، نیوزلند، استرالیا، ژاپن، اتحادیه اروپا و کانادا درباره آمار بیکاری در آن کشورها منتشر‌ می‌شود! درک صحیح بیکاری و انواع آن باعث می‌شود که در زمان انتشار این دست از اخبار بتوانیم با چشمان بازتری به معامله بپردازیم.

بیکاری چیست؟

زمانی که یک شخص به طور فعال در جست‌وجوی کار است، اما نمی‌تواند کار پیدا کند، می‌گوییم بیکاری اتفاق افتاده است. معمولاً بیکاری یکی از معیارهای ارزیابی سلامت اقتصاد است.

مهم‌ترین شاخص ارزیابی بیکاری، نرخ بیکاری است که از تقسیم تعداد افراد بیکار به تعداد کل نیروی کار یک اقتصاد به دست می‌آید. بیکاری یکی از شاخص‌های اقتصادی مهم و کلیدی است. این شاخص نشانگر توانایی (یا عدم توانایی) افراد در پیدا کردن شغل و میزان مشارکت در تولید کل یک اقتصاد است.

هر چه تعداد افراد بیکار بیشتر باشد، به این معنی است که تولید یا رشد اقتصادی آن کشور ضعیف‌تر خواهد بود. نیروی کار به‌عنوان یکی از سرمایه‌های تولید بر خلاف سایر سرمایه‌ها اگر کار نکند، باز هم نیازمند تأمین هزینه‌های معاش خود در دوره بیکاری است. این یعنی اقتصاد با بیکاری بالا رشد اقتصادی ضعیفی خواهد داشت و تولید پایین خواهد آمد، اما بخش تقاضا به خاطر مخارج اولیه به اندازه رشد اقتصادی کاهش نخواهد یافت.

نرخ بیکاری بالا می‌تواند شوک‌های جدی را به اقتصاد وارد کند و حتی موجب بحران‌های اجتماعی و سیاسی شود. در مقابل، نرخ بیکاری پایین به این معنی است که به احتمال زیاد اقتصاد نزدیک به ظرفیت کامل خود تولید خواهد کرد و به مرور زمان رشد اقتصادی، رشد دستمزدها و استانداردهای زندگی ارتقا خواهد یافت. در این میان اگر نرخ بیکاری بیش از حد پایین باشد، نشانه‌ای از رونق اقتصادی شدید، فشارهای تورمی قوی و شرایط سخت برای استخدام نیروی کار جدید برای کسب‌وکارها خواهد بود.

هر چند که تعریف بیکاری کاملاً مشخص است، اما اقتصاددانان بیکاری را به چند دسته مختلف تقسیم‌بندی کرده‌اند.

دو دسته مشهور در مبحث بیکاری، بیکاری داوطلبانه و غیر داوطلبانه است. اگر بیکاری داوطلبانه باشد، به این معنی است که شخص کار خود را ترک کرده و به دنبال کار دیگری است. بیکاری غیر داوطلبانه هم زمانی اتفاق می‌افتد که شخص به اجبار از کار خود اخراج می‌شود و نیاز به کار دیگری دارد. در ادامه گروه‌های بیکاری مهم را بررسی می‌کنیم.

بیکاری اصطکاکی

بیکاری اصطکاکی زمانی اتفاق می‌افتد که شخص در حال پیدا کردن کار جدیدی است. زمانی که شخص از یک شرکت بیرون می‌آید، بدون شک زمان خواهد برد تا کار دیگری پیدا کند و در این مدت بیکاری موقتی و کوتاهی به وجود خواهد آمد. از دید علم اقتصاد این کم خطرترین نوع بیکاری در اقتصاد است.

بیکاری دوره‌ای یا چرخه‌ای

بیکاری دوره‌ای تغییر تعداد کارگران بیکار در چرخه‌های اقتصادی مثل دوره رونق و رکود است. در دوره رکود اقتصادی سطح بیکاری افزایش می‌یابد و در دوره رشد اقتصادی میزان بیکاری پایین می‌آید. جلوگیری از بیکاری دوره‌ای در دوره‌های رکود اقتصادی یکی از مسائل مهم در مطالعات اقتصادی است. دولت‌ها در دوره‌های رکود با به کار گیری سیاست‌های اقتصادی خاصی سعی می‌کنند تا بیکاری دوره‌ای را کاهش دهند و از اقتصاد حمایت کنند.

بیکاری ساختاری

بیکاری ساختاری زمانی اتفاق می‌افتد که در فناوری تولید تغییری ایجاد شود و مهارت‌های کار دیگر به درد نخورند. وقتی فناوری تغییر می‌کند و کارگرها توان تغییر همراه با فناوری را ندارند، این نوع بیکاری به وجود می‌آید. بازنشسته کردن چنین نیروی کاری می‌تواند طولانی باشد و هزینه زیادی هم لازم باشد. در چنین شرایطی معمولاً نیروی کاری که دیگر مهارت‌های او به خاطر تغییر فناوری خریدار ندارد، یا بیکار می‌شود و یا اینکه به‌طورکلی از گروه نیروی کار خارج می‌شود.

بیکاری سازمانی

این بیکاری نتیجه عوامل سازمانی دائمی و محرک‌های اقتصادی است. سیاست‌های دولت مثل بالا بودن حداقل دستمزدها، مزایای اجتماعی و بازنشستگی سخاوتمندانه، قوانین محدود کننده مجوزهای شغلی و پدیده‌های بازار کار مثل استخدام تبعیض‌آمیز می‌توانند موجب بیکاری سازمانی شوند.

گزارش‌های اشتغال یا بازار کار

معمولاً گزارش‌های اشتغال آمریکا، ناحیه یورو، کانادا، استرالیا، سوئیس و انگلستان هر ماه منتشر می‌شوند. اما گزارش بازار کار نیوزیلند هر سه ماه یک‌بار منتشر می‌شود. در گزارش‌های بازار کار علاوه بر نرخ بیکاری، نرخ رشد اشتغال، نرخ رشد دستمزدها و تغییرات متقاضیان استفاده از مزایای بیمه بیکاری (مدعیان بیکاری) هم منتشر می‌شود.
گزارش NFP یا شاخص تغییرات اشتغال در بخش غیر کشاورزی آمریکا مهم‌ترین گزارش بازار کار در دنیاست و معمولاً این شاخص موجب نوسان شدید بازارهای مالی به‌خصوص بازار فارکس می‌شود. این گزارش به همراه نرخ بیکاری و نرخ رشد دستمزدها در اولین جمعه هر ماه میلادی منتشر می‌شوند.

هر چقدر رشد NFP بیشتر باشد به این معنی است که رشد اشتغال در یک ماه گذشته قوی بوده و این خبر خوبی برای اقتصاد آمریکا خواهد بود. گزارش NFP به حدی اهمیت دارد که بسیاری از سرمایه‌گذاران سعی می‌کنند عدد آن را پیش‌بینی کنند. حتی زمانی که این شاخص با پیش‌بینی‌ها همخوانی داشته باشد، باز هم بر بازارهای مالی به‌خصوص دلار آمریکا تأثیر می‌گذارد. معمولاً در چنین وضعیتی توجه سرمایه‌گذاران به سایر شاخص‌های اشتغال آمریکا معطوف می‌شود.
علاوه بر این دولت‌ها سعی می‌کنند به کمک تغییرات متقاضیان استفاده از مزایای بیمه کاری، روند بیکاری را هم ارزیابی کنند. در آمریکا و انگلستان شاخص‌های مدعیان بیکاری نشانگر روند بیکاری در این دو کشور هستند. شاخص مدعیان بیکاری آمریکا هر هفته منتشر می‌شود.

وضعیت اشتغال کامل

وضعیت اشتغال کامل زمانی اتفاق می‌افتد که تمامی نیروی کار موجود در یک اقتصاد به طور مؤثری به کار گرفته شوند. اشتغال کامل به این معنی است که تمامی نیروی کار متخصص و غیرمتخصص در هر دوره از زمان شاغل باشند. افرادی که در وضعیت اشتغال کامل بیکار هستند، جزو یکی از سه دسته بیکاری اصطکاکی، ساختاری یا داوطلبانه هستند.
در وضعیت اشتغال کامل نرخ بیکاری می‌تواند هر درصدی بالاتر از صفر درصد باشد. وضعیت اشتغال کامل بدون هر گونه بیکاری فصلی است، اما شاید شامل بیکاری اصطکاکی، ساختاری و داوطلبانه باشد. معمولاً این دولت یا اقتصاد است که وضعیت بیکاری کامل را تعریف می‌کند و هر نرخ بیکاری که پایین‌تر از نرخ بیکاری تعریف شده باشد، به‌عنوان وضعیت اشتغال کامل شناخته خواهد شد.

به طور مثال شاید دولتی نرخ بیکاری ۵ درصد یا زیر ۵ درصد را وضعیت اشتغال کامل عنوان کند. معمولاً زمانی که اقتصاد به وضعیت اشتغال کامل برسد، فشارهای تورمی افزایش می‌یابد. علت آن هم این است که در وضعیت اشتغال کامل، نیروی کار هم درآمد دارد و هم سیر درآمد او صعودی است. پس پول بیشتری برای خرج کردن خواهد داشت. در وضعیت اشتغال کامل معمولاً ارز اقتصاد مربوط در بازار فارکس تقویت می‌شود. به همین دلیل است که بهبود بازار کار همیشه تأثیر مثبتی بر ارز آن کشور دارد.

انواع شاخص

با سلام
از دوستان عزیز تقاضا میکنم درباره مطالب نوشته شده در وبلاگ نظر بدن تا اگه نقصی هست برطرف بشه

•عدد شاخص رقمی است که تغییر قیمت نسبی کالاهای مصرفی یا خدمات مشابه را در یک دوره و هر دوره دیگر به عنوان دوره ی مبنا نشان میدهد

•معیار سنجشی از میانگین وزن مواد و کالاهای معین که در تولید مورد استفاده قرار میگیرد این شاخص به علت پوشش کالاها شامل مواد خام و کالاهای نیمساخته است.

•معیار سطح عمومی قیمت های خرده فروشی است یعنی تغییرات قیمت تعداد ثابت و معینی از کالاها و خدماتی که توسط خانوارهای شهری مصرف میشود.شاخص بهای کالاهای مصرفی نشان دهنده ی سطح زندگی خانوارها و کالاها و خدمات مصرفی در یک دوره ی مالی است.درصد تغییرات سالیانه این شاخص نرخ تورم را نشان میدهد.

•نشان دهنده ی تغییرات قیمت کالا در سطح تولید کنندگان و فروشندگان عمده است که از طریق جمع اوری اطلاعات قیمت عمده فروشی از کارخانه ها –عاملان فروشعمده و قیمت کالاهای وارداتی در مرز کشور محاسبه میشود.

>p˚ و q˚ قیمت و مقدار در سال پایه را نشان میدهند در حالی که pᵗ قیمت در سال سال مورد نظر tرا نشان میدهند.

این شاخص سطح عمومی قیمت ها را بیش از واقع نشان میدهد.

>p˚ قیمت را در سال پایه را نشان میدهد در حالی که pᵗ و qᵗ قیمت و مقدار را در سال سال مورد نظر tنشان میدهند.

این شاخص سطح عمومی قیمت ها را کمتر از واقع نشان میدهد.

ر این روش بر خلاف دو روش قبلی است که کمیت ها در سال پایه و جاری در

نظر گرفته می شد.این شاخص میانگین هندسی شاخص های لاسپیرز و پاشه

را محاسبه میکند.

*-اختلافاتی که اخیرا بر سر نرخ تورم در ایران پیش میاید

ریشه در همین اختلاف محاسباتی دارد.

مهمترین کاربردهای شاخص قیمت ها:

•به عنوان یک متغیر کلان اقتصادی نشان دهنده ی چگونگی تغییرات سطح عمومی قیمت ها است و به صورت کمی وضعیت قیمت را در سال های مختلف با هم مقایسه میکند این مورد امروزه در هر جامعه ای اهمیت خاصی دارد و برای محاسبه ی یک مقطع زمانی در انواع شاخص ایران مناسب است

•استفاده از شاخص قیمت ها میتواند متغیرهای کلان اقتصادی(مانند تولیدهای اسمی)را به متغیرهای واقعی تبدیل کند بدین صورت که متغیرهای اسمی را به شاخص قیمت ها تقسیم کرده و متغیرهای واقعی را به دست می اوریم.

3-محاسبه نرخ تورم

فرمول شاخص قیمت ها در یک سال مورد نظر برابر است با نسبت هزینه های کل خرید یک دسته کالا در ان سال به هزینه همان کالا در سال پایه.

انواع شاخص

You are using an outdated browser. Please upgrade your browser to improve your experience.

• آدرس: پاسداران، تنگستان چهارم، مجتمع تجاری-اداری حیات سبز، طبقه دوم، واحد207

• امور مشتریان:91070704 | 79641000

• ایمیل کارگزاری:[email protected]

شاخص بورس

شاخص در "بورس" یعنی چه؟ حتما شما هم تاکنون، بارها و بارها، شنیده‌اید که مثلا شاخص بورس امروز با 150 واحد رشد، به عدد 70 هزار انواع شاخص واحد رسید. همچنین گاهی اوقات رسانه‌ها از کاهش شاخص بورس خبر می‌دهند. اما تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که شاخص بورس، بیانگر چیست و چرا افزایش یا کاهش آن، اهمیت دارد؟ اساس نوسانات شاخص چه مفهومی دارد؟ در این مطلب از بورسینس قصد داریم درباره شاخص‌های بورس و انواع شاخص صحبت کنیم. درفرهنگ لغات فارسی واژه شاخص اینطور معنی شده است: برآمده ، مرتفع . 2 - برجسته ، ممتاز. 3 - (اِ.) نمودار. 4 - نمونه ، الگو، سرمشق . 5 - عددی که میانگین ارزش مجموعه ای از اقلام مرتبط با یکدیگر را برحسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان کند. شاخص یک معیار آماری است که تغییرات در یک اقتصاد یا بازار بورس را نشان می‌دهد. در مورد بازارهای مالی، شاخص یک سبد فرضی از کلیه سهامی است که در آن بازار خریدوفروش می‌شود و میانگین تغییرات قیمت همه سهام را نشان می‌دهد. روش اندازه‌گیری هر شاخص، منحصر به همان شاخص است و نمی‌توان رقم فعلی یک شاخص را با شاخصی دیگر مقایسه کرد؛ بنابراین برای مقایسه دو شاخص مختلف بهتر است درصد تغییرات شاخص‌ها را نسبت به‌روز یا ماه قبل باهم مقایسه کرد، نه عدد فعلی آن‌ها را. از شاخص کل و سایر شاخص‌های بورس اوراق بهادار تهران می‌توان برای سنجش عملکرد سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده کرد. مفهوم شاخص در بورس بسیار متفاوت است، کلمه شاخص (INDEX) در کل به معنای نمودار یا نشان‌دهنده یا نماینده می‌باشد. شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می‌باشد و وسیله‌ای برای اندازه‌گیری و مقایسه پدیده‌هایی است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر مبنای آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره بررسی نمود. شاخص بازار سهام چیست ؟ روشی برای اندازه‌گیری بخشی از بازار سهام است. این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. طبق فرمول طراحی شده تغییر قیمت شرکت‌های بزرگتر که در عین حال سرمایه بیشتری نیز دارند بر نوسان شاخص تاثیر بیشتری می‌گذارد. در هر بازار بورس اوراق بهاداری می‌توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود. تاریخچه شاخص بورس روش محاسبه شاخص کل بورس تهران برای درک نحوه محاسبه شاخص کل ابتدا لازم است توضیح دهیم که بازدهی سرمایه گذاران که (در بورس) سرمایه گذاری کرده اند در بورس اوراق بهادار به دو روش محاسبه می شود. ابتدا بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال است و دوم تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار. یعنی فرض کنید که شخصی سهامی را به ارزش هر سهم 100 تومان در ابتدای یک سال خریداری کرده است، قیمت هر سهم این شرکت در پایان سال 120 تومان شده و شرکتی که سهام آن خریداری شده است نیز در پایان سال 10 تومان به ازای هر سهم سود تقسیم کرده است. بنابراین این سرمایه گذار روی سهام توانسته تا پایان این سال در مجموع 30 تومان به ازای هر سهم سود کند و در واقع بازدهی این سرمایه گذار در پایان سال 30 درصد بوده است، زیرا سرمایه وی از 100 تومان به 130 تومان افزایش یافته است. حال روش و فرمول محاسبه شاخص کل بورس نیز بر همین اساس می باشد. بدین معنی که شاخص کل افزایش قیمت کلیه سهام های منتشر شده در بورس و همچنین تقسیم سود نقدی این شرکت های سهامی را در نظر گرفته و بر این اساس بازدهی کلیه سهام ها و در واقع بازدهی کل بورس را محاسبه می کند که به آن شاخص کل بورس یا بازدهی نقدی بورس می گویند. مفهوم واحد در شاخص چیست؟ شاخص براساس یک واحد تعریف می شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال 10 هزار واحد باشد و در پایان سال به 15 هزار واحد افزایش یابد یعنی 5 هزار واحد افزایش داشته که این به معنای بازده 50% درصدی در شاخص کل بورس است. شاخص بورس تهران شاخص کل قیمت در بورس تهران برای سه گروه محاسبه می‌شود که عبارتند از: 1 - شاخص قیمت کل بازار: که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکت‌های معامله شده تاثیر داده می‌شود. 2 - شاخص قیمت تالار اصلی: که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می‌شود. 3 - شاخص قیمت تالار فرعی: که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکت‌های معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می‌شود. در زیر به برخی دیگر از شاخص‌های بورس اشاره شده است: 4 - شاخص صنعت: این شاخص عملکرد شرکت‌های صنعتی بورس را نشان می‌دهد. مفاهیم این بازار کمک می‌کند. با یکی از این کلیدها آشنا شوید: 5 انواع شاخص - شاخص واسطه‌گری‌های مالی: این شاخص عملکرد شرکت‌های واسطه‌گری مالی شامل هلدینگ‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و لیزینگ‌ها را نشان می‌دهد. 6 - شاخص قیمت و بازده نقدی: این شاخص را در سال‌های اخیر روزنامه همشهری با نام شاخص بازده بازار سهام به سهامداران شناسانده است. شاخص قیمت و بازده نقدی را می‌توان یکی از دقیق‌ترین شاخص‌های محاسبه در بورس تهران به حساب آورد زیرا هر دو مولفه تقسیم سود در شرکت‌ها و بازده سهام بر اثر افزایش قیمت سهام شرکت‌ها در آ‌ن مدنظر قرار گرفته است. 7 - شاخص عملکرد تالار اصلی: این شاخص فقط روند حرکت قیمت سهام شرکت‌های درج شده در تابلوی اصلی بورس تهران را طبق ضوابط محاسبه شاخص کل نشان می‌دهد. 8 - شاخص کل قیمت سهام: این شاخص بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. طبق فرمول طراحی شده تغییر قیمت شرکت‌های بزرگتر که در عین حال سرمایه‌ بیشتری نیز دارند بر نوسان شاخص تاثیر بیشتری می‌گذارد. 9 - شاخص عملکرد تالار فرعی: این شاخص فقط روند حرکت قیمت سهام شرکت‌های درج شده در تابلوی فرعی بورس تهران را طبق ضوابط محاسبه شاخص کل نشان می‌دهد محاسبه شاخص های مختلف بر اساس فرمولهای قراردادی انجام می‌گیرد و هر شاخصی بنا بر داده ها و فرمول مورد انواع شاخص استفاده می‌تواند گویای تغییرات خاصی باشد. لذا به غیر از شاخص کل قیمت که نشان‌دهنده تغییرات قیمت کلیه شرکت‌ها می‌باشد مابقی شاخص‌ها بنا بر نوع محاسبه و شرکت‌هایی که در آن مورد محاسبه قرار می‌گیرند باید تفسیر شوند. حال که تا حدودی با نحوه محاسبه شاخص‌های مختلف آشنا شدیم لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکت‌هایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده اند تفسیر لازم را انواع شاخص از شاخص مورد نظر داشته باشیم . سرمایه گذاران باید به دو نکته توجه نمایند: نکته ۱ - افزایش شاخص کل کلا بمعنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست. برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم بمعنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست. نکته ۲ - یکی از مهمترین مسائل در سرمایه‌گذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از هر صنعتی یک نوع از سهام آن صنعت را در سبد خود داشته باشند. شاخص هم وزن بورس چیست؟ در محاسبه شاخص هم‌وزن، بزرگی و کوچکی شرکت‌ها در محاسبه دخالت داده نمی‌شوند و همه شرکت‌ها به یک میزان در شاخص اثر می‌گذارند. به طور مثال شرکت بزرگی مانند هلدینگ خلیج فارس با شرکت کوچکی مانند دامداری تلیسه نمونه هم‌وزن است. بنابراین نوسانات قیمتی آنها تاثیر مشابهی روی شاخص هم‌وزن می‌گذارد. بنابراین این عامل باعث می‌شود در برخی روزهایی که به طور مثال شاخص کل مثبت است ولی اکثر سهام بازار منفی هستند، شاخص هم‌وزن منفی شود زیرا وضعیت اکثریت سهام بازار است که در شاخص هم‌وزن منعکس می‌شود. مبنای شاخص هم وزن بورس مبنای شاخص هم‌وزن 10000 واحد بوده و از اول فروردین 1393 معرفی شده است. به نظر می‌‌رسد که این شاخص با کیفیت بهتری نشان‌دهنده کلیت وضعیت بورس تهران است.