ثمن معامله چیست؟

مقدار به عنوان خود مبیع

مقدار مبیع بطور معمول معین کننده میزان تعهد فروشنده است و قیمت نیز متناسب با شمار واحد هایی که مقدار را با آن می سنجند تعیین می شود .برای مثال، شما برای خریدن یکصد کیلو کاغذ به بازار می روید، و با توافق با فروشنده به ازاء هر کیلو ده هزار ریال مجموعاً یکصد کیلو کاغذ را در قبال یک ملیون ریال خریداری می نمائید حال اگر در زمان تحویل مبیع نود کیلو در آید شما حق دارید که نسبت به کسر (ده کیلو) و به مأخذ مبلق قرار داد (هر کیلو ده هزار ريال) مجموعاً به مبلغ یکصد هزار ریال از ثمن را مسترد و معامله را به همان حالت قبول نمائید و یا اینکه اساساً با استفاده از خیار تبعض صفقه معامله را نسبت به میزان نود کیلو نیز فسخ و تمام ثمن پرداختی را مسترد نمائید و در مقابل اگر در زمان تحویل مورد معامله یکصدو ده کیلو در آید، با عنایت به تجزیه پذیر بودن مورد معامله، ده کیلو کاغذ اضافی متعلق به فروشنده بوده ولیکن حق فسخ ندارد چرا که مالک باید از مقدار مبیع آگاه باشد و اگر هم زیانی به بار آید ناشی از تقصیر اوستو این همان حالتی است که گفته شد »اجزاء ثمن در مقابل اجزاء مبیع قرار گرفته باشد» و به همین علت ماده ۳۸۴ قانون مدنی بیان داشته است که :«هر گاه در حال معامله مبیع را از حیث مقدار معین بوده و در وقت تسلیم کمتر از آن مقدار در آید، مشتری حق دارد که بیع را فسخ کند یا قیمت موجود را با تأدیه حصه ای از ثمن به نسبت موجود قبول نماید و اگر مبیع زیاده از مقدار معین باشد، زیاده مال بایع است.» البته بایستی توجه نمود که فرض اجرای این ماده زمانی است که:

اولاً : مبیع و موضوع قابل تجزیه باشد.
ثانیاً : اجزاء ثمن در مقابل اجزا مبیع قرار گرفته باشد.
سوال قابل طرح آنکه اگر در این فرض مقدار مبیع بعنوان شرط در قرارداد ذکر شود، اثر این شرط چیست و آیا می تاند تغییری در حقوق دو طرف بدهد؟
هر گاه از قرائن چنین برآید که شرط به سود طرفین بوده است و هر دو باید مقدار ثابت مبیع نظر داشته اند، فروشنده نیز مانند خریدار، می تواند یا مقدار زاید را بردارد یا به دلیل تخلف از وصف عقد را فسخ کند.
مرحوم دکتر مهدی شهیدی در ذیل بررسی شرط صفت در کتاب شروط عقد خود چنین فرموده اند ؛ مقدار و کمیت که به عنوان صفت مورد معامله در نظر گرفته می شود، ممکن ثمن معامله چیست؟ است در عین حال دارای اجزایی باشد که در برابر اجزاء عوض قرار میگیرد، مانند اینکه مورد بیع قطعه زمینی به مساحت یکصد متر مربع باشد که ثمن معامله جمعاً یکصد میلیون ریال از قرار هر متر مربع یک میلیون ریال تعیین گردد. که در این مثال کمیت یعنی صد متر مربع بودن، در عین حال که وصفی از اوصاف مبیع را تشکیل می دهد، در اراده طرفین، قابل تجزیه ثمن معامله چیست؟ ثمن معامله چیست؟ به اجزائی است که در برابر اجزا ثمن قرار میگیرد، یعنی هر متر مربع در برابر یک میلیون ریال که مجموع اجزای آن در برابر مجموع اجزای ثمن، یعنی صد متر مربع در برابر یک صد میلیون ريال قرار میگیرد. پس مقدار و کمیت در این مثال، هم وصف مورد معامله را تشکیل می دهد و هم هر جزء آن در برابر جزئی از ثمن قرار میگیرد.
اما ممکن است اجزای مبیع در اراده و قصد طرفین در برابر اجزاء ثمن لحاظ نشده باشد، مانند بیع زمین واقع در حاشیه کویر به مبلغ یک میلیون ریال بشرط اینکه یک هکتار باشد، که چون هر متر مربع چنین زمینی با توجه به موقعیت زمانی ارزش ندارد، در برابر قستی از ثمن یعنی مثلاً صد هزار ریال در اراده طرفین قرار نمیگیرد ، بلکه مجموع ده هزار متر مربع در برابر مجموع یک ملیون ریال در نظر گرفته می شود که در این مثال کمیت مورد معامله بر حسب متر مربع، صرفاً و صف آن را تشکیل می دهد، نه اینکه جزئی آن در برابر اجزای ثمن لحاظ شده باشد.
تفاوت معامله ای که مقدار و کمیت مورد آن، صرفاً وصف مورد معامله را تشکیل دهد با معامله ای که اجزای مورد ان در برابر اجزای ثمن قرار گیرد، این است ثمن معامله چیست؟ که در گونه نخست، مثلاً اگر کمیت مورد معامله کمتر از مقدار مقرر در عقد باشد، خریدار حق فسخ معامله را به علت فقدان وصف کمی مقرر، خواهد داشت، در صورتی که در گونه دوم، خریدار می تواند عقد را به علت فقدان صفت مزبور فسخ کند یا اینکه عقد را نگه داشته و آن قسمت از ثمن را که در برابر میزان کمبود مبیع قرار گرفته، استرداد کند. ماده ۳۵۵ قانون مدنی که مقرر می دارد :«اگر ملکی بشرط داشتن مساحت معین فروخته شده باشد و بعد معلوم شود که کمتر از آن مقدار است، مشتری حق فسخ معامله را خواهد داشت و اگر معلوم شود که بیشتر است، بایع می تواند ان را فسخ کند مگر اینکه هر دو صورت، طرفین محاسبه زیاده یا نقیضه تراضی نمایند.» ناظر به مورد معامله ای است که کمیت آن صرفاً وصف مورد معامله را تشکیل می دهد.

شروط ضمن عقد چیست؟

در جریان زندگی روزمره، شاید بارها برای رفع نیازهای عادی یا بهبود وضعیت زندگی خود، اقدام به انعقاد قراردادهایی همچون بیع (خرید و فروش)، اجاره، صلح و… با دیگر افراد جامعه کرده باشید و در جریان تنظیم این قراردادها، با اصطلاح «شرط ضمن عقد» مواجه شده باشید. در مقاله‌­­ی پیشِ‌رو ابتدا به تبیین ماهیت حقوقی شرط ضمن عقد و سپس تعریف انواع آن خواهیم پرداخت و پس از آن بیان خواهیم کرد که درصورت عدم انجام تعهداتی که در اثر درج این شروط در قرارداد به وجود می‌­­آیند، ذی‌نفع قادر به انجام چه اقداماتی است.

حتما بخوانید:

عقد چیست؟

پیش از پرداختن به ماهیت حقوقی شروط ضمن عقد، ابتدا باید اشاره کنیم که در دنیای حقوق، عقد (قرارداد) از انواع اعمال حقوقی به شمار می­­‌رود، اما مقصود از اعمال حقوقی چیست؟ ثمن معامله چیست؟ اعمال حقوقی به اعمالی گفته می‌­­شود که افراد آنها را با اراده­­‌ی خود انجام می­‌دهند و علاوه‌بر این، همان آثاری بر آنها مترتب می‌­­شود که خودشان خواسته‌­­اند­.­ اعمال حقوقی در دو قالب قابل اجرا هستند؛ عقد (قرارداد) و ایقاع. عقد و ایقاع به عنوان اعمال حقوقی، با اراده­ به وجود می­­‌آیند؛ اما تفاوت این دو در آن است که در انعقاد عقد، اراده­‌ی دو طرف برای ایجاد یک رابطه‌­ی حقوقی ملاک است و به عبارت دیگر، هر دو طرف باید بخواهند تا عقد منعقد گردد. درواقع هرگاه که به وجود آمدن یک اثر حقوقی (مانند مالکیت) نیاز به تلاقی و تراضی دو اراده داشته باشد، عقد منعقد می­‌گردد؛ اما در ایقاع، خواست و اراده‌ی یک طرف برای ایجاد رابطه­­‌ای حقوقی کفایت می­­‌کند. برای روشن‌­تر شدن بحث، به مثال­‌های زیر توجه نمایید. بیع (خرید و فروش)، یکی از انواع عقود و قراردادها می­­‌باشد که در زندگی روزمره‌­­ی افراد جامعه، بسیار اتفاق می­­‌افتد و دارای دو طرف به نام­­‌های خریدار و فروشنده است. در بیع به عنوان نوعی عقد، خواست و اراده­‌ی هر دو طرف برای انعقاد قرارداد ملاک است. طلاق به عنوان یکی از اعمال حقوقی، ایقاع است؛ یعنی انجام این عمل حقوقی صرفا منوط به خواست و اراده‌­ی زوج (مرد) می­‌باشد و اراده­‌ی زوجه در آن نقشی ندارد. عقد و ایقاع از نمونه­‌های بارز عمل حقوقی می‌­باشند و هر یک دارای قواعد و آثار مربوط به خود هستند. شروط ضمن عقد را می­‌توان به عنوان یکی از اجزای عقود و قراردادها به شمار آورد که چیستی و همچنین انواع آن در این مقاله مورداشاره قرار خواهد گرفت.

ماهیت حقوقی شرط ضمن عقد

هنگامی که رابطه‌ای حقوقی در قالب عقد (قرارداد) میان دو شخص شکل می­‌گیرد، تعهداتی برای هر یک از طرفین به وجود می‌­آید. برخی از این تعهدات در قانون به صراحت مورداشاره قرار گرفته‌اند و به عبارت دیگر، به حکم قانون، تعهداتی برای طرفین به وجود می­‌آید که به آنها تعهدات اصلی یا قانونی گفته می­‌شود. برای مثال هنگامی که عقد بیع میان خریدار و فروشنده منعقد می‌شود، خریدار مالک مبیع (آنچه که فروخته شده است) و فروشنده، مالک ثمن (آنچه به عنوان مابه‌ازاء پرداخت می‌گردد) می‌شود. پس از انعقاد عقد بیع براساس بند سوم و چهارم ماده‌ی ۳۶۲ قانون مدنی بایع (فروشنده) موظف است تا مبیع را به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز موظف است تا ثمن را به فروشنده پرداخت نماید. عقد (قرارداد) علاوه‌بر تعهدات قانونی و اصلی، می‌تواند تعهدات دیگری را نیز برای طرفین به وجود آورد. به این نحو که طرفین قرارداد می­‌توانند علاوه‌بر تعهداتی که به موجب قانون در اثر انعقاد قرارداد برای ایشان ایجاد می­‌شود، تعهدات دیگری را برای طرف مقابل و به نفع خود، به وجود آورند. برای مثال در همان عقد بیع که میان دو نفر منعقد می‌گردد، طرفین می­‌توانند برای یکدیگر ایجاد تعهد نمایند، مثلا درج کنند که چنانچه با گذشت یک ماه از وقوع عقد، فروشنده اقدام به تنظیم سند رسمی ننماید خریدار می‌­تواند عقد را فسخ نماید و ثمن معامله را باز پس گیرد؛ یا از دیگر شروط رایج در عقودی همچون بیع و نکاح، شرط وکالت است که به موجب آن، طرفین با یکدیگر توافق می­‌کنند که یکی از آنها از طرف دیگر برای انجام امری وکالت داشته باشد؛ مانند آنکه زوجه ضمن عقد نکاح برای خرید، فروش و اداره­‌ی اموال خود به زوج وکالت می­‌دهد. به این نوع تعهدات، تعهدات فرعی گفته می­‌شود که در قالب شرط ضمن عقد در قرارداد ذکر می­‌شوند. به عبارت بهتر می‌توان چنین گفت که منظور از شرط ضمن عقد، توافقی است که طرفین یک قرارداد، ضمن عقد با یکدیگر می­‌کنند و به موجب آن تعهداتی برای هر یک از طرفین یا یکی از آنها به وجود می‌­آید که به این تعهدات، تعهدات فرعی گفته می‌­شود.

وِیژگی­‌های شروط ضمن عقد

شروط ضمن عقد، به عنوان توافقی که طرفین یک قرارداد درضمن آن قرارداد با یکدیگر می­‌کنند، تابع عقد اصلی است و از آن مستقل نمی‌­باشد. تبعیت شروط ضمن عقد از عقد اصلی نتایج زیر را به دنبال دارد:

الف. درصورتی که عقد اصلی از طریق فسخ (برهم خوردن عقد توسط یکی از طرفین)، انفساخ (برهم خوردن عقد به علت قانونی و بدون دخالت طرفین) یا اقاله (برهم خوردن عقد با توافق هر دو طرف) منحل شود، شرط ضمن عقد نیز منحل می‌­گردد. برای مثال اگر درضمن عقد اجاره، شرط شود که مستأجر از اثاث منزل مؤجر (مالک) حفاظت نماید، درصورت انحلال عقد اجاره، تعهد مستأجر برای نگهداری آن اثاث نیز از بین می‌­رود.

ب. درصورتی که اثبات شود که عقد اصلی از آغاز باطل بوده است، شروط ضمن عقد نیز باطل و بلااثر خواهند بود.

پ. باطل بودن شروط ضمن عقد جز در موارد استثنایی، تأثیری بر صحت عقد اصلی نمی­‌گذارد؛ یعنی چنانچه به عللی شروط ضمن عقد باطل باشد، عقد اصلی باطل نمی‌­گردد، مگر در مواردی که قانونگذار به‌طور خاص تصریح کرده باشد که درصورت باطل بودن شرط ضمن عقد، خود عقد نیز باطل خواهد بود.

ت. علاوه‌بر اینکه بطلان یا انحلال عقد اصلی موجب از بین رفتن یا بطلان شرط ضمن عقد می­‌شود، هیچ‌یک از طرفین عقد نمی­‌تواند پیش از برهم زدن عقد اصلی و بدون رضایت طرف دیگر شرط را فسخ نماید.

ارتباط میان تعهدات اصلی و تعهدات فرعی قرارداد

همان‌طور که پیش‌­تر نیز ذکر شد، قرارداد می­‌تواند هر دو نوع تعهدات اصلی و تعهدات فرعی را دربرداشته باشد. تعهدات اصلی توسط قانونگذار مشخص می­‌گردند اما تعهدات فرعی در قالب شرط ضمن عقد، توسط طرفین قرارداد به وجود می­‌آیند. در این خصوص رابطه‌ی میان تعهدات اصلی و تعهدات فرعی که در قالب شرط ضمن عقد مطرح می‌­شود نیز قابل بررسی است. درخصوص تعهدات اصلی، طرفین عقد حق حبس دارند؛ یعنی هریک از طرفین می­‌تواند انجام تعهد خود را منوط به انجام تعهد از سوی طرف مقابل نماید. برای مثال در قرارداد خریدوفروش یک اتومبیل، فروشنده می‌­تواند تحویل اتومبیل را منوط به پرداخت بهای آن از طرف خریدار نماید؛ یعنی بگوید تا تو بهای اتومبیل را نپردازی، من اتومبیل را تحویل نمی­‌دهم؛ اما در رابطه­‌ی میان تعهدات اصلی و تعهدات فرعی چنین حقی برای طرفین متصور نمی­‌باشد؛ یعنی درصورتی که از طریق قراردادن شرط ضمن عقد، تعهدی برای یکی از طرفین به وجود آید و فرد متعهد از انجام تعهد خود سرباز بزند، متعهدُله (فردی که تعهدی به نفع او ایجاد شده است) نمی‌­تواند از اجرای تعهدات اصلی خودداری نماید. به عبارت دیگر، نمی‌­توان اجرای تعهدات اصلی را منوط به انجام تعهدات فرعی نمود. در مثال خریدوفروش اتومبیل، اگر ضمن عقد، شرط شده باشد که خریدار کاری را برای فروشنده انجام دهد، فروشنده نمی‌­تواند بگوید تا تو به تعهدی که دربرابر من کرده‌ای عمل نکنی، من نیز اتومبیل را تحویل نخواهم داد.

انواع شرط ضمن عقد

شروط ضمن عقد، مطابق با ماده‌ی ۲۳۴ قانون مدنی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• شرط صفت: مقصود از شرط صفت اوصافی است که برای موضوعِ عقد، شرط می‌شوند و این اوصاف می­‌توانند مربوط به کیفیت یا کمّیت آن باشند؛ مانند اینکه در خرید انگشتر، طلا بودن آن شرط شود. اگر چنانچه پس از انعقاد عقد، خریدار پی به طلا نبودن انگشتر ببرد، می‌تواند مطابق با ماده‌ی ۲۳۵ قانون مدنی، عقد را فسخ نماید (برهم بزند).
• شرط فعل: مقصود از شرط فعل آن است که در عقد، تعهدی درخصوص انجام یا عدم انجام کاری برای یکی از طرفین عقد یا شخصی ثالث به وجود آید؛ مانند اینکه درضمن قرارداد شرط شود که یکی از طرفین، مالی را به دیگری بفروشد. در این حالت، چنانچه متعهد به تعهد خود عمل ننماید، طرف مقابل می‌تواند مطابق با ماده‌ی ۲۳۷ قانون مدنی به دادگاه مراجعه نماید و متعهد را از این طریق ملزم به اجرای تعهدات خود کند؛ اما اگر صدور حکم از سوی دادگاه نیز تأثیری نداشته باشد، طبق ماده‌ی ۲۳۹ قانون مدنی می‌­تواند عقد را فسخ کند.
• شرط نتیجه: در این نوع شرط، نتیجه­‌ی یکی از اعمال حقوقی بدون آنکه نیاز به انجام کار دیگری باشد، به وجود می‌­آید؛ برای مثال اگر در عقد نکاح شرط شود که زن وکالت در طلاق داشته باشد، چنین شرطی از نوع شرط نتیجه است؛ یعنی به محض انعقاد عقد نکاح، زن خودبه‌خود وکالت در طلاق خواهد داشت و نیازی نیست که مرد اقدام دیگری در این راستا انجام دهد.

شروط ضمن عقد در چه صورتی باطل خواهند بود؟

پیش از توضیح حالاتی که در آن شروط ضمن عقد باطل خواهد بود، لازم است تا اشاره کنیم که مقصود از باطل چیست. منظور از باطل این است که به‌طور کلی، از ابتدا چیزی که دارای اثر حقوقی باشد، به وجود نمی‌­آید. برای مثال؛ هنگامی که گفته می‌­شود که عقد بیع باطل بوده است، یعنی اینکه خریدار از ابتدا هیچ مالکیتی بر آنچه خریداری نموده، پیدا نکرده است و به عبارت عامیانه، از ابتدا همه چیز کأن لم یکن بوده است.

شروط ضمن عقدِ باطل را می‌­توان به دو دسته تقسیم نمود:

الف. شروط ضمن عقدی که باطل­ند اما موجب باطل شدن عقد نمی‌­شوند. طبق ماده‌­ی ۲۳۲ قانون مدنی این شروط سه دسته‌­اند:

1. شرطی که انجام نشدنی و غیرمقدور باشد؛ مانند آنکه درضمن قراردادی شرط شود که یکی از طرفین زبان بیگانه­‌ای را به‌طور کامل در یک روز به فرد دیگری بیاموزد.
2. شرطی که نامشروع (غیرقانونی) باشد؛ مانند آنکه درضمن یک قرارداد شرط شود که یکی از طرفین خانه­‌ی فرد ثالثی را آتش بزند.
3. شرطی که بدون نفع یا فایده باشد.

ب. برخی از شروط ضمن عقد علاوه‌بر اینکه خودشان باطل هستند، موجب باطل شدن عقد نیز می‌­شوند. طبق ماده‌ی ۲۳۳ قانون مدنی این شروط دو دسته‌­اند:

1. شرطی که خلاف مقتضای ذات عقد باشد. در توضیح این نوع شرط باید گفته شود که هر عقد و قراردادی برای به وجود آمدن اثری حقوقی که در قانون به آن اشاره شده است، منعقد می­‌شود؛ برای مثال عقد نکاح منعقد می­‌شود تا میان زن و مرد رابطه­‌ی زوجیت به وجود آید و عقد بیع (خرید و فروش) منعقد می­‌گردد تا خریدار مالک چیزی شود ثمن معامله چیست؟ که آن را خریداری نموده است. حال اگر در یک عقد نکاح، طرفین شرط کنند که رابطه­‌ی زوجیت میان‌شان به وجود نیاید، یا اگر در خریدوفروش یک خانه شرط شود که خریدار خانه، مالک آن نشود، در این موارد هم شرط باطل است و هم عقد. به عبارت دیگر باطل بودن شرط عقد موجب می‌­شود که عقد هم باطل شود، زیرا در این موارد گویا طرفین اصلا قصد انعقاد قرارداد با یکدیگر را ندارند.
2. شرط مجهولی که موجب جهل به عِوَضِین می‌شود. طبق ماده‌ی ۲۱۶ قانون مدنی موردمعامله باید معلوم باشد و اگر شرطی که درضمن یک عقد درج می­‌شود مجهول باشد، به‌گونه­‌ای که موجب جهل به عوضین گردد، هم شرط و هم عقد باطل خواهد بود. برای مثال در قرارداد خرید و فروش یک اتومبیل، ثمن و اتومبیل عوضین معامله هستند و باید معلوم باشند. در این قرارداد، ثمن معامله چیست؟ اگر فروشنده اتومبیل خود را به مبلغ ۱۲۰ میلیون تومان بفروشد و شرط شود که خریدار این مبلغ را پس از فوت پدرش بپردازد، هم شرط باطل است و هم عقد؛ زیرا شرط در اینجا مجهول است و مشخص نیست که پدر خریدار چه زمانی فوت خواهد کرد. علاوه‌بر این، مجهول بودن شرط موجب مجهول شدن ثمن به عنوان یکی از عوضین می­‌شود؛ زیرا مشخص نیست که در این زمان نامعلوم، ۱۲۰ میلیون تومان چه ارزشی خواهد داشت.

«قواعد عمومی قراردادها» اثر دکتر حسین صفایی و «اعمال حقوقی» نگارش دکتر ناصر کاتوزیان

ثمن معامله چیست؟

پارسینه: کلمه ی ثمن به معنای ارزش، بها، قیمت است. ثمن به بهایی اطلاق می‌ گردد که کالا در برابر آن معامله شده است؛ خواه با ارزش متعارف کالا در بازار برابر باشد یا بیشتر و یا کمتر باشد.

ثمن چیست ؟

ثَمَن به معنی ثمن معامله چیست؟ بهای کالای مورد معامله می باشد. از این عنوان در باب تجارت و به مناسبت در برخی دیگر از ابواب معاملات و نیز عبادات سخن رفته است.

تعریف ثمن:

ثمن به بهایی اطلاق می‌ گردد که کالا در برابر آن معامله شده است؛ خواه با ارزش متعارف کالا در بازار برابر باشد یا بیشتر و یا کمتر باشد و تفاوت آن با «قیمت» در همین است؛ زیرا «قیمت» عبارت است از ارزش کالا در بازار و نزد عرف که از آن به «ثمن المثل» تعبیر می شود.

ثمن المثل

ثمن المثل به معنی بهای متعارفِ همانند یک کالا در بازار است و از آن به مناسبت در بابهای تفلیس، مضاربه، وکالت و اطعمه و اشربه سخن گفته شده است.

فروختن مال مفلَّس به کمتر از ثمن المثل جایز نیست، مگر آنکه کسی آن را به ثمن‏ المثل نخرد که در این صورت تأخیر فروش آن تنها به جهت مصلحت مفلَّس با عدم رضایت طلبکاران جایز نیست.

احکام ثمن المثل در باب مضاربه

مقتضای اطلاق عقد مضاربه عدم جواز فروختن کالا به نسیه و یا کمتر از ثمن المثل است.

احکام ثمن المثل در باب وکالت

مقتضای اطلاق عقد وکالت در خرید و فروش، آن است که وکیل به ثمن المثل معامله کند و چنانچه کالا را گران‏تر از ثمن‏المثل بخرد و یا ارزان‏تر از آن بفروشد، صحّت معامله منوط به اجازه موکّل خواهد بود.

ثمن معامله در مبایعه نامه؟

مبایعه نامه چیست؟ برای توضیح این مطلب ابتدا باید مبایعه نامه را تعریف کنیم، مبایعه نامه به قراردادی گفته می شود که در ضمن آن افراد مالی، اعم از منقول و یا غیر منقول خرید و فروش می گردد و اصطلاحاً به این خرید و فروش بیع گفته می شود.

از آنجایی که بیع یک عقد معاوضی است یعنی در قبال مال مورد معامله، عوض قرار می گیرد که از نظر عرفی بین عوض و معوض (مال مورد معامله و پول آن) برابری ارزش وجود دارد.

در تمام قراردادهای خرید و فروش (مبایعه نامه ها) قسمتی وجود دارد که به ما به ازای ریالی مال مورد معامله اختصاص دارد و تعیین کننده میزان پولی است که در ازای انتقال مالکیت مال مورد معامله به خریدار، به فروشنده تعلق می گیرد.

در بسیاری از قراردادهای پیش فروش اموال، به علّت طولانی بودن زمان تهیه و تولید، ثمن معامله تعیین نمی شود و محاسبه آن به زمان آینده موکول می­ گردد. در پیش فروش آپارتمان ها و اتومبیل چنین شیوه ای رایج است و در برخی مواقع تعیین ثمن از سوی تولید کننده صورت می پذیرد و در عمل موجب نزاع می‌شود. علاوه بر آن طبق قاعدة سنّتی پذیرفته شده در فقه و قانون مدنی ما میزان ثمن باید مقطوع و معین باشد و در غیر این صورت معامله باطل تلقّی خواهد شد.

با توجّه به مشکلات ناشی از نامعین بودن ثمن از یک سو و موانع فقهی حقوقی از سوی دیگر مقالة حاضر می کوشد تا با درک نیازهای روز و بررسی موضوع در فقه و حقوق ایران و نگاهی گذرا به حقوق خارجی و اسناد بین المللی، به راه حلّی دست یابد که امکان تعیین ثمن را در آینده و پس از انعقاد قرارداد فراهم سازد، بدون آنکه اصول و مبانی موضوع مورد تردید قرار گیرد.

نحوه پرداخت ثمن معامله؟

به محض انعقاد قرارداد و یا امضای مبایعه نامه خریدار مکلف است بهای مال مورد معامله را به فروشنده پرداخت کند که اصطلاحا می‌گویند ثمن معامله حال است و در عرف بازار به آن معامله نقدی می‌گویند اما این امکان وجود دارد که طرفین برای پرداخت پول تاریخ خاصی را مقرر کرده باشند و یا شرایط خاصی را برای پرداخت تعیین نمایند و نیز ممکن است این خرید و فروش به شکل اقساطی واقع شده باشد، در این حالت فروشنده باید برای دریافت پول خود منتظر حلول اجل و سررسید اقساط بماند و تا پیش از آن حق مطالبه آن را ندارد و لذا نحوه پرداخت می تواند نقدی ، موجلُ و یا به صورت اقساط باشد.

اثبات پرداخت ثمن معامله با چه کسی است؟

با توجه به اینکه پرداخت وجه قرارداد از تعهدات خریدار است بنابراین در صورتیکه در خصوص پرداخت و یا عدم پرداخت ثمن معامله بین خریدار و فروشنده اختلافی به وجود آید، اثبات اینکه وجه قرارداد پرداخت شده است بر عهده خریدار است و اصل بر عدم پرداخت وجه قرارداد می باشد به عبارت دیگر خریدار باید اثبات نماید که مبلغ قرارداد را که تعهد به پرداخت آن نموده است به نحوی پرداخته است و برای اثبات آن از فروشنده رسید دریافت کرده است و یا اینکه مبلغ قرارداد را به حساب بانکی فروشنده واریز نموده است و یا در حضور شهود مبلغ آن را نقدی تسویه نموده است در غیر این صورت دادگاه خریدار را به پرداخت مبلغ قرارداد محکوم می نماید.

در صورتی که فروشنده در قرارداد اقرار به دریافت ثمن معامله کرده باشد، لیکن در واقع آن را دریافت ننموده است در این فرض فروشنده باید اثبات کند که بر خلاف مندرجات قرارداد و اقرار خود وجهی دریافت ننموده و پولی بابت این قرارداد دریافت نکرده است در غیر این صورت حق مطالبه مبلغ قرارداد را نخواهد داشت که البته این امر کار دشواری خواهد بود.

اگر ثمن معامله پرداخت نشود؟

هر معامله‌ و قراردادی، تعهداتی را برای هریک از طرفین (خریدار و فروشنده) بار می نماید که در صورت عدم ایفای این تعهدات متعهدله حق دارد الزام طرف را به ایفای تعهدات قراردادی مطالبه نماید.

بنابراین اگر خریدار مبلغ قرارداد را به فروشنده نپرداخته باشد، فروشنده می تواند با مراجعه به دادگاه حقوقی و تقدیم دادخواست مطالبه وجه، الزام خریدار را به ایفای تعهدات قراردادی مبنی بر پرداخت وجه قرارداد مطالبه نماید البته امکان دارد در قرارداد ایفای برخی تعهدات فروشنده مانند تحویل مبیع و یا تنظیم سند رسمی و… منوط به پرداخت مبلغ قرارداد شده باشد، که در این صورت فروشنده می تواند تا پیش از دریافت مبلغ قرارداد از ایفای این تعهدات امتناع ورزد و نیز در برخی قراردادها، در فرض عدم پرداخت وجه قرارداد برای فروشنده حق فسخ مقرر می گردد.

در این موارد در صورت عدم پرداخت پول از سوی خریدار، فروشنده می تواند به صورت یک جانبه قرارداد را فسخ نماید و صرفاً باید مراتب فسخ را به طرف دیگر اعلام نماید که معمولا از طریق ارسال اظهارنامه این کار انجام می‌شود و پس از آن نیز دادخواستی با موضوع تایید فسخ قرارداد به دادگاه صالح ارائه می گردد. بنابراین عدم پرداخت ثمن معامله می تواند منشأ دعاوی حقوقی متعددی از جمله مطالبه وجه، الزام به ایفای تعهدات قراردادی و در برخی موارد منجر به انحلال قرارداد گردد.

دعوی استرداد ثمن

گاهی هم ممکن است که خریدار و فروشنده هر دو به تعهد خود عمل کرده و معامله به درستی واقع شود اما بعد از آن به نحوی از انحا عقد باطل یا فسخ شود، در این شرایط طرفین باید ثمن و موضوع معامله (مبیع) را بازگردانند.

اگر فروشنده از پس دادن مبلغ ثمن خودداری کند خریدار می تواند با استناد به دلایل محکمی که نشان دهنده فسخ یا بطلان معامله است در دادگاه دعوا استرداد ثمن را اقامه کند.

ابطال معامله و استرداد ثمن به نرخ روز

در صورتی که معامله انجام شده، به واسطه تخلف خوانده، یا فروشنده، باطل باشد و این امر با اطلاع و آگاهی خریدار نباشد، خریدار می تواند پس از ابطال معامله به فروشنده مراجعه نموده و استرداد ثمن معامله را که پرداخت نموده است، مطالبه نماید. اما ممکن است معامله سالها پیش واقع شده باشد و یا پس از انجام معامله در اثر نوسانات بازار، ارزش پول یا ثمن معامله ، کاهش زیادی پیدا نموده باشد. در این صورت، خواهان می تواند، استرداد ثمن معامله به نرخ روز را از طریق دادگاه مطالبه نماید.توجه داشته باشید که هر نوع مطالبه وجه تا دویست میلیون ریال، در صلاحیت شورای حل اختلاف است.

مدارک لازم جهت طرح دادخواست مطالبه ثمن معامله

کارت ملی و یا شناسنامه حاوی کد ملی و ثبت نام در سیستم سامانه ثنا قوه قضاییه

دادخواست مطالبه ثمن معامله

پرداخت هزینه دادرسی

قراردادی که بر اساس آن مطالبه ثمن معامله طرح می شود

شهادت شهود و یا استشهادیه

رکن بودن ثمن در عقد بیع:

ثمن همچون مثمن (مبیع) از ارکان عقد بیع به‌ شمار و مالیّت داشتن، مملوک بودن، معلوم بودن از ثمن معامله چیست؟ جهت جنس و وصف از شرایط آن است.

نقد و مدت ‌دار بودن ثمن:

نقد و مدت دار بودن هر یک از ثمن و مثمن منشأ تقسیم بیع به چهار قسم شده : بیع نقد (ثمن و مثمن هر دو نقد باشند)؛ بیع کالی به کالی (هردو مدت دار باشند)؛ بیع سلف یا سلم (ثمن نقد و مثمن مدت دار باشد) و بیع نسیه (عکس صورت سوم).

بیع نقد

در بیع نقد چنانچه فروشنده کالا را تحویل نداده و ثمن را نگرفته باشد، بیع تا سه روز لازم خواهد بود. در صورتی که خریدار در این مدت ثمن را به فروشنده پرداخت نکند، فروشنده می‌تواند معامله را (با استفاده از خیار تأخیر) فسخ نماید.

بیع نسیه

در معامله نسیه بر خریدار واجب نیست ـ حتی با مطالبه فروشنده ـ ثمن را قبل از سررسید آن پرداخت کند و در صورت پرداخت، قبول آن بر فروشنده واجب نیست. اما پس از سررسید، قبول آن بر فروشنده واجب است و در صورت امتناع وی و تلف شدن ثمن در دست خریدار بدون قصور وی در نگهداری آن، از مال فروشنده تلف شده است.

سایر احکام ثمن

با اختلاف فروشنده و خریدار در مقدار ثمن، بنابر مشهور اگر مثمن باقی باشد، قول فروشنده همراه قسم مقدم می شود؛ اما اگر کالا از بین رفته باشد، سخن خریدار با قسم مقدم می گردد.

کافری که خوک یا شراب را به هم کیش خود فروخته و قبل از اینکه بهای آن را دریافت کند مسلمان شده است، پس از اسلام می تواند ثمن را از او بگیرد.

ثمن معامله در مبایعه نامه چیست؟ همه چیز درباره ثمن معامله

ما در این نوشته قصد داریم شما را با یکی از اصطلاحات کاربردی در معاملات که شامل معاملات ملکی نیز می‌شود، آشنا کنیم. ثمن معامله، واژه‌ای است که شاید به عنوان فردی که در یکی از فرصت‌های سرمایه گذاری(سرمایه گذاری چیست) مشغول کسب درآمد هستید، به آن برخورد کرده باشید. ثمن معامله در واقع بها یا مبلغی است که کالایی بر اساس آن مبلغ، فروخته شده است و خریدار، موظف به پرداخت آن به فروشنده می‌باشد. اما قبل از این که به توضیح دقیق‌تر این واژه و موارد مربوط به آن بپردازیم، بهتر است تعریفی از مبایعه نامه داشته باشیم.

مبایعه نامه چیست؟

مبایعه نامه به قراردادی گفته می‌شود در ضمن آن قرار داد، هر نوع از اموال، چه منقول و چه غیرمنقول، مورد معامله یا خرید و فروش (نکات مهم خرید و فروش ملک) قرار می‌گیرد. به این خرید و فروش، در اصطلاح “بیع” و به مالی که در این قرارداد، خریداری می‌شود، “مبیع” گفته می‌شود. همچنین در مبایعه نامه یا قراردادهای خرید و فروش، بخشی وجود دارد که میزان پولی را که قرار است در ازای انتقال مالکیت از توسط خریدار به فروشنده داده شود، ثمن معامله در مبایعه نامه گفته می‌شود.

ثمن معامله چیست

همان‌طور که در بالا نیز اشاره کردیم، ثمن معامله، یکی از اصطلاحات پرکاربرد در دنیای سرمایه گذاری و انواع معاملات بوده و به بهایی اطلاق می‌شود که خریدار می‌بایست بعد از امضای مبایعه نامه به فروشنده پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت یا عدم پرداخت به موقع آن، فروشنده حق دارد، دعوی مطالبه ثمن کند.

تفاوت ثمن معامله با قیمت

مبلغی که در ثمن معامله، خریدار می‌بایست به فروشنده بپردازد، ارتباطی به ارزش کالا یا مال مورد معامله در بازار و عرف ندارد. اما در مقابل، قیمت که به آن ثمن‌المثل نیز گفته می‌شود، به ارزش کالا در عرف اشاره دارد.

تفاوت دعوی مطالبه ثمن با دعوی استرداد ثمن چیست؟

این دو دعوی، زمانی قابل مطرح شدن در دادگاه هستند که بین خریدار و فروشنده، قراردادی در قالب “عقد بیع” و البته بیع غیرفاسد منعقد شده باشد. چرا که عقد بیع یا قرارداد فاسد، هیچ گونه تأثیری در مالکیت خریدار نسبت به مال و فروشنده نسبت به ثمن معامله نخواهد داشت.

دعوی مطالبه ثمن

گاهی اوقات در معاملاتی که صورت می‌گیرد، خریدار که وظیفه دارد بعد از امضاء مبایعه نامه، ثمن معامله را طبق قرارداد، پرداخت کند، از آن سرباز می‌زند. در چنین شرایطی، این فروشنده است که می‌تواند از طریق دادگاه، دعوی مطالبه ثمن کند.

دعوی استرداد ثمن

اما دعوی استرداد ثمن به معنای بازگردادن ثمن پرداخت شده توسط خریدار می‌باشد. در واقع گاهی اوقات شرایطی در معاملات پیش می‌آید که به موجب این شرایط، خریدار این حق را دارد که درخواست بازگردانی ثمن پرداخت شده را بدهد. این شرایط عبارتنداز:

1. متعلق بودن معامله به شخصی دیگر
2. فسخ یا ابطال معامله بنا به هر علتی
3. اقاله معامله طبق توافق بین خریدار و فروشنده

ثمن معامله چگونه پرداخت می‌شود؟

در حالت کلی، ثمن معامله به ۲ صورت پرداخت می‌شود:

1. پرداخت فوری و بدون مهلت (پرداخت ثمن در حال)
2. پرداخت مهلت‌دار (پرداخت مؤجل)

پرداخت فوری و بدون مهلت (پرداخت ثمن در حال)

زمانی که در قرارداد، مهلتی برای پرداخت ثمن تعیین نشده باشد، خریدار می‌بایست بلافاصله پس از امضاء مبایعه نامه، ثمن معامله را بپردازد که به این نوع پرداخت، پرداخت ثمن در حال گفته می‌شود.

پرداخت مهلت‌دار (پرداخت مؤجل)

در قراردادهای معاملاتی که بین افراد شکل می‌گیرد، ممکن است دو طرف با هم توافق کنند که بهای معامله در زمان مشخصی پرداخت شود. این زمان مشخص می‌تواند مثلاً بعد از چند ماه باشد یا حتی می‌تواند به صورت قسطی باشد. با توجه به این که در هر ۲ حالت، ثمن معامله بلافاصله بعد از امضاء خریدار پرداخت نمی‌‎شود، پرداخت ثمن به صورت مؤجل می‌گوییم.

چرا باید پرداخت ثمن معامله، اثبات شود؟

منظور از اثبات پرداخت ثمن، این است که باید ثابت شود مبلغی که در قرارداد قید شده است، توسط خریدار پرداخت شده است یا نه. با توجه به توضیحاتی که ارائه شد، حتماً تا الان متوجه شده‌اید که کدام طرف معامله باید، پرداخت بهای معامله را اثبات کند؛ بله درست است، خریدار که نقش پرداخت کننده ثمن را در معاملات اجرا می‌کند.

از آنجایی که در هر خرید و فروشی، بر طبق قانون فرض بر این است که خریدار بهای کالا را پرداخت نکرده است، بنابراین خریدار مجبور است که پرداخت خود را اثبات کند و در صورتی که موفق به اثبات نشود، ملزم به پرداخت ثمن خواهد شد، حتی اگر آن را پرداخت کرده باشد.

راه‌های اثبات پرداخت ثمن معامله

برای اثبات پرداخت ثمن، چند راه وجود دارد که در این‌جا به ۴ مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. دریافت رسید از فروشنده
2. پرداخت ثمن در حضور شاهد
3. اثبات واریز وجه نقد به حساب فروشنده
4. اقرار فروشنده به دریافت بهای کالای مورد معامله

مزایای ثبت ثمن معامله در قرارداد

عدم ثبت ثمن معامله، در صورتی که طرفین معامله در مورد شرایط قرارداد به توافق رسیده باشند، مشکلی در مبایعه نامه ایجاد نمی‌کند و باعث فسخ یا ابطال آن نمی‌شود اما ثبت آن، این مزیت را برای فروشنده دارد که او می‌تواند به آسانی، قرارداد را فسخ کند. توجه داشته باشید که ثبت نشدن بهای معامله در قرارداد زمانی که خریدار و فروشنده در مورد شرایط قرارداد به توافق رسیده باشند، با مبهم یا مشخص نبودن بهای معامله یکسان نیست.

تو دوره جامع آموزشی خرید و فروش ملک، شروع آگاهانه و انجام ماهرانه خرید و فروش املاک و مستغلات، موضوع معامله و قرارداد، شرایط معامله ( بنچاق ملک و اهمیت آن)، شرایط تحویل ملک و تنظیم سند رسمی آن، پرداخت ثمن معامله و کشف قیمت واقعی ملک و… رو بهت یاد می‌دیم.

ثمن معامله چیست؟

کلمه ی ثمن به معنای ارزش، بها، قیمت است. ثمن به بهایی اطلاق می‌ گردد که کالا در برابر آن معامله شده است؛ خواه با ارزش متعارف کالا در بازار برابر باشد یا بیشتر و یا کمتر باشد.

ثمن چیست ؟

ثَمَن به معنی بهای کالای مورد معامله می باشد. از این عنوان در باب تجارت و به مناسبت در برخی دیگر از ابواب معاملات و نیز عبادات سخن رفته است.

تعریف ثمن:

ثمن به بهایی اطلاق می‌ گردد که کالا در برابر آن معامله شده است؛ خواه با ارزش متعارف کالا در بازار برابر باشد یا بیشتر و یا کمتر باشد و تفاوت آن با «قیمت» در همین است؛ زیرا «قیمت» عبارت است از ارزش کالا در بازار و نزد عرف که از آن به «ثمن المثل» تعبیر می شود.

ثمن المثل

ثمن المثل به معنی بهای متعارفِ همانند یک کالا در بازار است و از آن به مناسبت در بابهای تفلیس، مضاربه، وکالت و اطعمه و اشربه سخن گفته شده است.

فروختن مال مفلَّس به کمتر از ثمن المثل جایز نیست، مگر آنکه کسی آن را به ثمن‏ المثل نخرد که در این صورت تأخیر فروش آن تنها به جهت مصلحت مفلَّس با عدم رضایت طلبکاران جایز نیست.

احکام ثمن المثل در باب مضاربه

مقتضای اطلاق عقد مضاربه عدم جواز فروختن کالا به نسیه و یا کمتر از ثمن المثل است.

احکام ثمن المثل در باب وکالت

مقتضای اطلاق عقد وکالت در خرید و فروش، آن است که وکیل به ثمن المثل معامله کند و چنانچه کالا را گران‏تر از ثمن‏المثل بخرد و یا ارزان‏تر از آن بفروشد، صحّت معامله منوط به اجازه موکّل خواهد بود.

ثمن معامله در مبایعه نامه؟

مبایعه نامه چیست؟ برای توضیح این مطلب ابتدا باید مبایعه نامه را تعریف کنیم، مبایعه نامه به قراردادی گفته می شود که در ضمن آن افراد مالی، اعم از منقول و یا غیر منقول خرید و فروش می گردد و اصطلاحاً به این خرید و فروش بیع گفته می شود.

از آنجایی که بیع یک عقد معاوضی است یعنی در قبال مال مورد معامله، عوض قرار می گیرد که از نظر عرفی بین عوض و معوض (مال مورد معامله و پول آن) برابری ارزش وجود دارد.

در تمام قراردادهای خرید و فروش (مبایعه نامه ها) قسمتی وجود دارد که به ما به ازای ریالی مال مورد معامله اختصاص دارد و تعیین کننده میزان پولی است که در ازای انتقال مالکیت مال مورد معامله به خریدار، به فروشنده تعلق می گیرد.

در بسیاری از قراردادهای پیش فروش اموال، به علّت طولانی بودن زمان تهیه و تولید، ثمن معامله تعیین نمی شود و محاسبه آن به زمان آینده موکول می­ گردد. در پیش فروش آپارتمان ها و اتومبیل چنین شیوه ای رایج است و در برخی مواقع تعیین ثمن از سوی تولید کننده صورت می پذیرد و در عمل موجب نزاع می‌شود. علاوه بر آن طبق قاعده سنّتی پذیرفته شده در فقه و قانون مدنی ما میزان ثمن باید مقطوع و معین باشد و در غیر این صورت معامله باطل تلقّی خواهد شد.

با توجّه به مشکلات ناشی از نامعین بودن ثمن از یک سو و موانع فقهی حقوقی از سوی دیگر مقاله حاضر می کوشد تا با درک نیازهای روز و بررسی موضوع در فقه و حقوق ایران و نگاهی گذرا به حقوق خارجی و اسناد بین المللی، به راه حلّی دست یابد که امکان تعیین ثمن را در آینده و پس از انعقاد قرارداد فراهم سازد، بدون آنکه اصول و مبانی موضوع مورد تردید قرار گیرد.

نحوه پرداخت ثمن معامله؟

به محض انعقاد قرارداد و ثمن معامله چیست؟ یا امضای مبایعه نامه خریدار مکلف است بهای مال مورد معامله را به فروشنده پرداخت کند که اصطلاحا می‌گویند ثمن معامله حال است و در عرف بازار به آن معامله نقدی می‌گویند اما این امکان وجود دارد که طرفین برای پرداخت پول تاریخ خاصی را مقرر کرده باشند و یا شرایط خاصی را برای پرداخت تعیین نمایند و نیز ممکن است این خرید و فروش به شکل اقساطی واقع شده باشد، در این حالت فروشنده باید برای دریافت پول خود منتظر حلول اجل و سررسید اقساط بماند و تا پیش از آن حق مطالبه آن را ندارد و لذا نحوه پرداخت می تواند نقدی ، موجلُ و یا به صورت اقساط باشد.

اثبات پرداخت ثمن معامله با چه کسی است؟

با توجه به اینکه پرداخت وجه قرارداد از تعهدات خریدار است بنابراین در صورتیکه در خصوص پرداخت و یا عدم پرداخت ثمن معامله بین خریدار و فروشنده اختلافی به وجود آید، اثبات اینکه وجه قرارداد پرداخت شده است بر عهده خریدار است و اصل بر عدم پرداخت وجه قرارداد می باشد به عبارت دیگر خریدار باید اثبات نماید که مبلغ قرارداد را که تعهد به پرداخت آن نموده است به نحوی پرداخته است و برای اثبات آن از فروشنده رسید دریافت کرده است و یا اینکه مبلغ قرارداد را به حساب بانکی فروشنده واریز نموده است و یا در حضور شهود مبلغ آن را نقدی تسویه نموده است در غیر این صورت دادگاه خریدار را به پرداخت مبلغ قرارداد محکوم می نماید.

در صورتی که فروشنده در قرارداد اقرار به دریافت ثمن معامله کرده باشد، لیکن در واقع آن را دریافت ننموده است در این فرض فروشنده باید اثبات کند که بر خلاف مندرجات قرارداد و اقرار خود وجهی دریافت ننموده و پولی بابت این قرارداد دریافت نکرده است در غیر این صورت حق مطالبه مبلغ قرارداد را نخواهد داشت که البته این امر کار دشواری خواهد بود.

اگر ثمن معامله پرداخت نشود؟

هر معامله‌ و قراردادی، تعهداتی را برای هریک از طرفین (خریدار و فروشنده) بار می نماید که در صورت عدم ایفای این تعهدات متعهدله حق دارد الزام طرف را به ایفای تعهدات قراردادی مطالبه نماید.

بنابراین اگر خریدار مبلغ قرارداد را به فروشنده نپرداخته باشد، فروشنده می تواند با مراجعه به دادگاه حقوقی و تقدیم دادخواست مطالبه وجه، الزام خریدار را به ایفای تعهدات قراردادی مبنی بر پرداخت وجه قرارداد مطالبه نماید البته امکان دارد در قرارداد ایفای برخی تعهدات فروشنده مانند تحویل مبیع و یا تنظیم سند رسمی و… منوط به پرداخت مبلغ قرارداد شده باشد، که در این صورت فروشنده می تواند تا پیش از دریافت مبلغ قرارداد از ایفای این تعهدات امتناع ورزد و نیز در برخی قراردادها، در فرض عدم پرداخت وجه قرارداد برای فروشنده حق فسخ مقرر می گردد.

در این موارد در صورت عدم پرداخت پول از سوی خریدار، فروشنده می تواند به صورت یک جانبه قرارداد را فسخ نماید و صرفاً باید مراتب فسخ را به طرف دیگر اعلام نماید که معمولا از طریق ارسال اظهارنامه این کار انجام می‌شود و پس از آن نیز دادخواستی با موضوع تایید فسخ قرارداد به دادگاه صالح ارائه می گردد. بنابراین عدم پرداخت ثمن معامله می تواند منشأ دعاوی حقوقی متعددی از جمله مطالبه وجه، الزام به ایفای تعهدات قراردادی و در برخی موارد منجر به انحلال قرارداد گردد.

دعوی استرداد ثمن

گاهی هم ممکن است که خریدار و فروشنده هر دو به تعهد خود عمل کرده و معامله به درستی واقع شود اما بعد از آن به نحوی از انحا عقد باطل یا فسخ شود، در این شرایط طرفین باید ثمن و موضوع معامله (مبیع) را بازگردانند.

اگر فروشنده از پس دادن مبلغ ثمن خودداری کند خریدار می تواند با استناد به دلایل محکمی که نشان دهنده فسخ یا بطلان معامله است در دادگاه دعوا استرداد ثمن را اقامه کند.

ابطال معامله و استرداد ثمن به نرخ روز

در صورتی که معامله انجام شده، به واسطه تخلف خوانده، یا فروشنده، باطل باشد و این امر با اطلاع و آگاهی خریدار نباشد، خریدار می تواند پس از ابطال معامله به فروشنده مراجعه نموده و استرداد ثمن معامله را که پرداخت نموده است، مطالبه نماید. اما ممکن است معامله سالها پیش واقع شده باشد و یا پس از انجام معامله در اثر نوسانات بازار، ارزش پول یا ثمن معامله ، کاهش زیادی پیدا نموده باشد. در این صورت، خواهان می تواند، استرداد ثمن معامله به نرخ روز را از طریق دادگاه مطالبه نماید.توجه داشته باشید که هر نوع مطالبه وجه تا دویست میلیون ریال، در صلاحیت شورای حل اختلاف است.

مدارک لازم جهت طرح دادخواست مطالبه ثمن معامله

کارت ملی و یا شناسنامه حاوی کد ملی و ثبت نام در سیستم سامانه ثنا قوه قضاییه

دادخواست مطالبه ثمن معامله

پرداخت هزینه دادرسی

قراردادی که بر اساس آن مطالبه ثمن معامله طرح می شود

شهادت شهود و یا استشهادیه

رکن بودن ثمن در عقد بیع:

ثمن همچون مثمن (مبیع) از ارکان عقد بیع به‌ شمار و مالیّت داشتن، مملوک بودن، معلوم بودن از جهت جنس و وصف از شرایط آن است.

نقد و مدت ‌دار بودن ثمن:

نقد و مدت دار بودن هر یک از ثمن و مثمن منشأ تقسیم بیع به چهار قسم شده : بیع نقد (ثمن و مثمن هر دو نقد باشند)؛ بیع کالی به کالی (هردو مدت دار باشند)؛ بیع سلف یا سلم (ثمن نقد و مثمن مدت دار باشد) و بیع نسیه (عکس صورت سوم).

بیع نقد

در بیع نقد چنانچه فروشنده کالا را تحویل نداده و ثمن را نگرفته باشد، بیع تا سه روز لازم خواهد بود. در صورتی که خریدار در این مدت ثمن را به فروشنده پرداخت نکند، فروشنده می‌تواند معامله را (با استفاده از خیار تأخیر) فسخ نماید.

بیع نسیه

در معامله نسیه بر خریدار واجب نیست ـ حتی با مطالبه فروشنده ـ ثمن را قبل از سررسید آن پرداخت کند و در صورت پرداخت، قبول آن بر فروشنده واجب نیست. اما پس از سررسید، قبول آن بر فروشنده واجب است و در صورت امتناع وی و تلف شدن ثمن در دست خریدار بدون قصور وی در نگهداری آن، از مال فروشنده تلف شده است.

سایر احکام ثمن

با اختلاف فروشنده و خریدار در مقدار ثمن، بنابر مشهور اگر مثمن باقی باشد، قول فروشنده همراه قسم مقدم می شود؛ اما اگر کالا از بین رفته باشد، سخن خریدار با قسم مقدم می گردد.

کافری که خوک یا شراب را به هم کیش خود فروخته و قبل از اینکه بهای آن را دریافت کند مسلمان شده است، پس از اسلام می تواند ثمن را از او بگیرد.